امام باقر ( عليه السلام ) نقل مىكنند : « قال : لمّا اراد الله سبحانه و تعالى ان يخلق السّماء امر الرّياح فضربن البحر » وقتى خدا خواست آسمان را خلق كند به بادها دستور داد دريا را به هم زدند . حالا معلوم نيست منظور از دريا همين اقيانوسها باشد ، « بحر » يعنى مركز آبى كه خيلى زياد بوده است ; « حتى ازبد فخرج من ذلك الموج و الزّبد دخان ساطع من وسطه » تا اين كه به كف افتاد - « زَبَد » يعنى كف ، و علّت اين كه به كره زَبَد مىگويند اين است كه كره كف و خلاصه اى است كه در اثر به هم زدن ، بالاى دوغ قرار مىگيرد - از اين موج و از اين كف ، دودى كه از وسط بحر ساطع بود خارج شد « من غير نار » ( 1 ) دود بود اما آتش نبود . مىشود از بخار تعبير به دود كرد ، به طور كلّى چيزى كه از آب بالا مىآيد همان بخار است .
مادّه اوّليّه از نظر ظاهر قرآن قرآن نيز در مورد خلقت آسمان مىفرمايد : ( ثمّ استوى الى السّماء و هى دخان ) ( 2 ) خدا توجّه نمود به خلقت آسمان در حالى كه دود بود ; و در اين روايت تصريح مىكند كه دود بدون آتش . و معلوم است آنچه از آب بالا مىرود همان بخار است ، چون بخار غليظ شبيه دود است به آن دود نيز گفته مىشود . « فخلق الله منه السّماء » خداوند آسمان را از آن خلق كرد .
در بعضى روايات ديگر آمده كه از خود آن كف زمين را ايجاد كرد . پس از كف آنچه بالا رفته و به صورت دخان و بخار در آمده آسمان شد ، و آن قسمتى كه باقى ماند به صورت زمين درآمد . ( 3 )

1 - شرح ابن ميثم ، ج 1 ، ص 138 2 - سوره فصّلت ، آيه 11 3 - منهاج البراعة ، ج 1 ، ص 397 ; شرح ابن ميثم ، ج 1 ، ص 138 ; همچنين به تفسير نور الثقلين ، ج 4 ، ص 540 ، در تفسير آيه فوق مراجعه شود .

251