بالرّجوع الى الآثار » خدايا تو ما را امر كردى كه به آثار تو رجوع كنيم ، به چيزهايى كه جلوه هاى توست و عكسهاى توست ، اما خدايا مرا به خودت برگردان و ديگر به آثار رجوعم مده كه من بخواهم عكس را ببينم ، « فارجعنى اليك بكسوة الانوار » مرا به خودت برگردان به اين كه انوار جلال تو مرا بپوشاند ، غرق جمال تو شوم . همان چيزى كه حضرت موسى در كوه طور يافت و طاقتش را نياورد . « و هداية الاستبصار حتى اَرْجِعَ اليك منها » و هدايت كنى مرا به مشاهده و بينايى تا بدون توجّه به آثار به شهود حضرتت نائل گردم ، تا با بصيرت از موجودات به خودت برگردم و خودت را ببينم . « كما دخلت اليك منها » چنانچه به مقام معرفتت از راه آنها وارد شدم ، هرچند ابتدا از راه موجودات به طرف تو آمدم اما حالا ديگر مستقيماً خودت را ببينم . « مصون السّرّ عن النّظر اليها » درونم توجّه به آثار نكرده و همّتم بلندتر از آنها باشد ، باطن من محفوظ باشد از اين كه نظر به آثار كنم ، چرا كه اگر در نظر كردن به آثار متوقف شويم خود غفلت از خداست .
انسان بايد از عكس به صاحب عكس برسد و ديگر از عكس غفلت كند ; اگرچه ممكن است عكس در ابتدا راهنماى انسان باشد ، اما بلافاصله بايد از عكس به صاحب عكس متوجّه شد ; بايد از عكس و خودت غافل شوى و در صاحب عكس فانى شوى .
شناخت واقع بينانه عالم هستى در دعايى كه منسوب به پيغمبراكرم ( صلى الله عليه وآله و سلم ) است مىفرمايد : « اللّهمّ اَرِنا الاشياء كما هى » ( 1 ) خدايا بنما به ما اشياء و موجودات را همانطور كه هستند . بدين معنا كه

1 - در كتابهاى فلسفى و عرفانى به اين روايت تمسّك شده و از آن جمله مرحوم ملاصدرا در وصيت خود آخر عرشيه آورده است ، ولى در كتابهاى روايى شيعه پيدا نشد و ليكن از كنوز الحقايق اهل سنّت نقل كرده اند .

154