هستيد ; مثل عكس ، انسانهاى واقع بين اوّل حقيقت هستى را مىيابند و آن را درك مىكنند كه همان ذات حق تعالى است ، و سپس به جلوه هاى او توجه مىكنند ; ولى ديگران عكسها و جلوه ها را واقعيت مىپندارند و از آنها به علّت اصلى توجه مىكنند . پس چنانچه اشاره شد در برهان صديقين از راه علّت يعنى خدا به معلولها و جلوه هاى او پى برده مىشود ، بر خلاف روند سه برهان قبلى كه از راه معلول پى به علّت اصلى يعنى خدا برده مىشد .
مضمون برهان صدّيقين در دعاى عرفه امام حسين ( عليه السلام ) در قسمتى از دعاى عرفه مىفرمايد : « كيف يُسْتَدلّ عليك بما هو فى وجوده مفتقر اليك » ( 1 ) چگونه مىتوان به وسيله آثارى كه در وجود خود محتاج تو هستند بر وجود تو استدلال نمود ؟ حضرت ( عليه السلام ) راههايى را كه ديگران مىخواهند از موجودات پى به خدا ببرند تخطئه مىكند و مىفرمايد : خدايا چگونه استدلال مىشود بر وجود تو به وسيله چيزى كه به تو محتاج است ؟ چطور به واسطه چيزى كه خودش عين فقر به توست و جلوه و وابسته توست بر وجود تو استدلال كنم ؟
آدم خيلى بايد كج بين باشد كه عكس را ببيند و صاحب عكس را نبيند و بخواهد به وسيله عكس پى به صاحب عكس ببرد ، چشمهاى ضعيف از عكس مىخواهند به صاحب عكس برسند ، لكن چشمهاى باز ابتدا صاحب عكس را مىبينند و بعد جلوه هايش را .
« أيكون لغيرك من الظّهور ما ليس لك » آيا موجودى غير تو ظهورى دارد كه آن ظهور و پيدايى را تو نداشته باشى ؟ ! يعنى آيا عكس ظهور دارد و صاحب عكس ظهور ندارد ؟ « حتى يكون هو المظهر لك » تا او سبب پيدايى تو شود ، تا اين عكس

1 - مفاتيح الجنان ، ص 272

152