پيشگفتار [1] بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ همواره يكى از آرزوهاى كمترين اين بود كه چنانچه فرصتى برايم پيش آيد و توفيقى دست دهد به احياء اين ميراث گرانقدر و ارزشمند برخيزم و آن را از بستر فراموشيش دوباره برانگيزم ، و گرد از چهره اش بزدايم ، و ابرهاى تيره را از روى ماه پر فروغ آن به ديگر سوى برانم كه مىديدم سودى به غايت سرشار و فوائدى بس عظيم در آن نهفته است .
اما زمانه چنين فرصتى را از من دريغ مىداشت و عواملى مرا از انجام اين مهمّ مانع

[1] مترجم فارسى كتاب لازم مىداند خوانندگان محترم را بطور اختصار در جريان چگونگى ترجمهء مقدّمه مصحّح و فاصلهء عميقى كه با متن دارد قرار دهد . البته روى سخن با كسانى است كه به زبان عربى آگاهى چندانى ندارند . و امّا زمانى كه از ترجمهء متن كتاب فارغ شدم براستى دريغم آمد مقدّمهء فاضلانهء آن را كه به قلم تواناى والد معظَّم بود بدون ترجمه گذارم ، زيرا حاوى نكات مهمّى در معرّفى كتاب ، چاپهاى گذشته و معايب و نقائص آن و چگونگى طبع و ويژگيها و تحقيقات انجام شده و شرح و بيان معضلات كتاب اعمّ از لغت ، رجال و غيره بود . همچنين شرح مختصرى از حيات مؤلف بزرگوار رحمه اللَّه است كه مىتواند براى خواننده بسيار سودمند باشد . اما آنچه مترجم را به نوشتن اين سطور واداشت هيچ يك از اين جمله نيست بلكه در خصوص متن عربى مقدّمه است . من هرگز نمىتوانم ادّعا كنم كه وجيزهء نگارش يافته ترجمهء همان متن عربى ديباچه است ، بلكه تنها سخنى است به پارسى ساده و خالى از لطايف اديبانه كه فقط به لحاظ معنى ، شباهتى با متن عربى آن دارد و اين خود معلول عواملى ظريف است از جمله آنكه والد معظَّم در نگارش عربى با برخوردارى از مقدرت طبع موزون خود و با استفاده از تسلَّطى كه در بكارگيرى واژه هاى آهنگين ، استعارات و كنايات ، تركيب الفاظ و عبارات موزون و غيره چنان نثر شعر گونه اى را به تحرير كشيده‌اند كه براى حفظ امانت در ترجمه از تكرار عين همان عبارات گريزى نيست ، چه از آن همه لطف و باريكنگرى و ظرافت طبع و نكته سنجى و استحكام كلام و قدرت قلم ، هيچ ردّ پايى در ترجمهء فارسى نمىتوان يافت و تنها برگردانى خشك و عارى از لطف آن عبارات است و از آنچه كه در نزد سخنشناسان و سخنسنجان سهم در خور ملاحظه اى دارد و عبارت از انتقال همان احساسات بديع و نغز نويسنده به زبان ديگر است بدانسان كه بتواند آن احساسى را كه به آشناى زبان و فرهنگ عربى دست مىدهد در برگردان آن نيز در احساس و انديشهء خواننده ترجمه صورت بندد في الواقع خبرى نيست تا بتوان گفت از نظر عرف ارباب ادب به مقتضاى امانت حقا رفتار شده است . اما افسوس كوتاه دستى همچون مرا مرتبت انجام چنين مهمّى چگونه تواند بود . سخن آخر آنكه اگر بتوان شكوه و عظمت روحانى عابدى را در اوج نيايش عارفانه در برابر معبود خويش با كلمات نشان داد و هر گاه بتوان لطف سرشار و دل انگيز غزلى از حافظ را به نثر به همان پايه دلفريب و موزون برگردانيد ، اوج شكوه و كلامى اين چنين شعر گونه را نيز مىتوان بدان گونه كه هست به بند ترجمه كشيد .

3