( قرن يازدهم ) 305 - ملا على بن سلطان محمّد هروى معروف به « قارى » حنفى به مكَّهء مشرفه آمده و در آنجا مسكن گزيده و در سال 1014 وفات يافته ، تأليفات بسيار گرانبهائى دارد ، محبّى در جلد 4 « خلاصة الاثر » ص 185 شرح حال او را ذكر و دربارهء او گويد : يكى از علماء عالى مقام ، يگانه زمانش ، در تحقيق و تنقيح عبارات ( حديث ) داراى تسلط و چهره و هيئت روشن و خيره كننده اى بوده ، شهرت او كافي است و نيازى بستايش و توصيف ندارد ، در هرات متولد شد و بسوى مكه شتافت و در آنجا از استاد ابو الحسن بكرى اخذ حديث نمود ، سپس مشايخ و استادان او را تعداد مينمايد ، و باز در توصيف او گويد : نام او مشهور گشت و آوازهء او در بلاد منتشر گرديد ، تأليفات بسيار و داراى لطف و مشتمل بر فوايد بزرگ فراهم ساخت : از جملهء آنها : شرح بر « المشكاة » كه چندين مجلد است و نام آن « المرقاة » است ، و اين بزرگترين و گرامىترين تأليفات او است ، و « شرح الشفاء » و « شرح الشمائل » - همينطور تأليفات او را تعداد نموده و تاريخ وفات او را ذكر كرده آنگاه گويد : چون خبر در گذشتن او بعلماء عصر و زمان او رسيد - علمآء مصر در جامع از هر مجتمع گشتند - جمع كثيرى شامل چهار هزار تن و بيشتر - و بر او - در حالتيكه بدنش در ميان نبود نماز گذاردند ، و زركلى در جلد 2 « الاعلام » خود ص 697 شرح حال او را ثبت و تأليفات او را تعداد نموده ، و در جلد 1 « معجم المطبوعات » ص 1792 بيست مجلد از تأليفات چاپ شده او را تعداد كرده ، نامبرده ( قارى ) در « المرقات في شرح المشكات » در شرح قول مصنّف گويد : ( حديث غدير را ) احمد و ترمذى - روايت نموده‌اند ، و در « الجامع » :
« حديث مزبور را » احمد و ابن ماجه از براء روايت نموده‌اند ، و احمد از بريدة ، و ترمذى و نسائى و ضياء از زيد بن ارقم ، آنگاه ( در شرح خود در اين مورد ) مينگارد : در اسناد مصنّف ، حديث از زيد بن ارقم را به احمد و ترمذى مسامحه ايست

220