و معلوم نباشد ، پس ابدا در دين اسلام ثابت و معلومى وجود ندارد .
آرى مسلم بودن ماجراى غدير حقيقتى است انكارناپذير كه به جز « مقبلى » عدهء ديگرى نيز بدان تصريح كرده‌اند و اين حديث محكمترين ادله اماميّه و روشنترين آنها بر خلافت و امامت بلا فصل امير المؤمنين على ( عليه السلام ) است و از نظر سند اين حديث را در اعلى درجه صحت و قوت است زيرا طرق آن به قدرى زياد است كه به حد تواتر رسيده است [1] .
علماء و دانشمندان اسلامى در طول تاريخ كتابهاى زيادى در باره حديث غدير خمّ نوشته‌اند . ( 1 ) مرحوم سيد ابن طاوس مىگويد : طبق آنچه ما تحقيق كرديم نخستين كسى كه در اين باره كتاب مستقل نوشته ، حافظ ابو العباس احمد بن محمد بن سعيد همدانى ، معروف به « ابن عقده » است .
او نزد پيروان هر چهار مذهب مورد اعتماد مىباشد و اين كتاب را « حديث الولاية » ناميده است و در اين كتاب احاديث پيامبر صلى الله عليه و آله و سلَّم را در اين باره و راويان حديث را ذكر كرده است و اين كتاب پيش نگارنده ( مؤلف ) موجود است دستخط مرحوم شيخ طوسى و جمعى از علماى اسلام روى آن هست و لذا صحت محتواى آن بر اهل فهم پوشيده نيست ، خطيب بغدادى در تاريخ بغداد « ابن عقدة » را مدح كرده است .
اسامى كسانى كه حديث غدير از آنها نقل شده ، طبق نقل « ابن عقده » بدين قرار است :
1 - ابو بكر بن ابى قحافه ، 2 - عبد الله بن عثمان ، 3 - عمر بن خطاب ، 4 - على بن ابى طالب ( عليه السلام ) ، 5 - طلحه بن عبيد الله ، 6 - زبير بن العوام ، 7 - عبد الرحمن بن عوف ، 8 - سعيد بن مالك ، 9 - عباس بن عبد المطلب ،

[1] تواتر آن است كه خبر آن قدر از اشخاص مورد اعتماد برسد كه عقل انسان احتمال اتفاق آنان را بر دروغ نپذيرد و آن را محال بداند .

304