و عقرب و قوس و جدى و دلو و حوت و تدبير صانع قدير در آن ، به درستى كه به اين دور تمام مىشود سال و به عمل مىآيد فصول چهارگانه ، يعنى بهار و تابستان و پائيز و زمستان و در اين مقدار از حركت آفتاب غلَّه‌ها و ميوه‌ها مىرسد و كارشان تمام مىشود و باز در سال ديگر نشو و نما از سر مىگيرند . نمىبينى كه سال شمسى مقدارش حركت آفتاب است از اول حمل تا اول حمل ؟ و به اين سال و امثال آن پيمايند زمانها را از زمانى كه حق تعالى عالم را آفريده تا هر عصر و زمانى كه خواهد . و به اينها حساب مىكنند مردم عمرهاى خود را و وقتهاى قرضها و اجارات و معاملات و ساير امور خود را و به يك دوره آفتاب ، يك سال تمام مىشود و به اين حساب مضبوط مىگردد .
نظر كن در چگونگى تابيدن آفتاب كه به چه نحو تدبير كرده است حكيم وهّاب ، به درستى كه اگر در يك موضع آسمان ايستاده بود و تجاوز از آن نمىنمود هر آينه بسيارى از جهات از نور آن بهره ور نمىگرديدند و كوه‌ها و ديوارها و سقفها مانع مىگرديد تابش آن را و چون مىخواست فيضش عام و نفعش تمام باشد چنان مقدّر ساخته كه در اول روز از مشرق بر آيد و بر آنچه مقابل آن است از جهت مغرب بتابد و پيوسته حركت كند و بگردد به جاهاى مختلف الاوضاع از نور خود بهره رساند تا به مغرب منتهى گردد و به جانب مشرق كه در اول روز نتابيده بتابد ، پس هيچ موضعى از مواضع نمىماند كه بهرهء خود را

161