وحوش به يك ديگر هيچ ضرر به احوال ايشان نمىرساند و اگر دو توأم از بنى آدم به يك ديگر شبيه باشند بر مردم كار در معاملهء ايشان بسيار دشوار مىشود به مرتبهء كه آنچه را كه به يكى از ايشان بايد داد به ديگرى مىدهند و يكى را كه بايد به گناهى مؤاخذه كنند ديگرى را به عوض او مؤاخذه نمايند . و گاه است كه مثل اين اشتباه در مشابهت رخوت و البسهء شخصى با ديگرى به هم مىرسد . [1] پس كى لطف كرده است به بندگانش به اين دقايق حكمتها كه به هيچ خاطرى خطور نكرده و همگى موافق مصلحت است مگر خداوندى كه رحمتش همه چيز را فرا گرفته . اگر ببينى صورت انسانى را كه بر ديوارى كشيده‌اند و كسى گويد به تو اين ، بىمصوّرى و نقاشى خود به هم رسيده البته قبول نخواهى نمود ، پس چگونه انكار مىكنى اين را در صورت جمادى كه بر ديوار نقش كرده‌اند و انكار نمىكنى در آدمى زنده سخنگو .
[ فايده آلام و بيمارىها ] تفكَّر كن كه چرا بدنهاى حيوانات با وجود غذا خوردن دائمى هميشه نمو نمىكند ، بلكه به حدّى از بزرگى كه رسيدند به همان حد

[1] . مرحوم علامه طباطبائى در تعليقه خود بر بحار الانوار ، ج 3 ، ص 87 در ذيل اين فراز مىنويسد : مراد از تشابه در حيوانات و عدم تشابه در انسانها ، تشابه عرفى و ظاهرى است و گر نه تشابه حقيقى ، نه در افراد انسان است و نه در حيوانات . چنان كه برهان و تجربه علمى ، چنين امرى را اثبات مىكند .

115