از دل سوزان خود كشيد و همهء مجلس به گريه و ناله افتاده و يكپارچه اندوه و عزا شد ، سپس آن حضرت اندكى صبر نمود تا مجلس آرام گشت سپس اين گونه سخن آغاز نمود :
خداوند جهان را ستايش مىكنم و در برابر احسان و نيكوئيهاى ظاهرى و معنوى او شاكرم ، نعمتهاى او همهء جهانيان را فرا گرفته و سفرهء احسان او در همه جا گسترده شده است ، خيرات و خوبيهاى پروردگار از شماره و اندازه و احاطهء افكار ما خارج است ، و سپاسگزارى و تشكَّر بر نعمت او موجب دوام و مزيد آن قرار داده شده ، و تداوم و تواتر احسان او سبب حمد و ستايش او خواهد بود . و شهادت مىدهم معبودى جز الله نيست و او يكتا و بىشريك است ، و البتّه تأويل اين كلمه ( شهادت به وحدانيّت ) به حقيقت اخلاص مىباشد ، و حقيقت توحيد و اخلاص فطرى قلوب و دلها است . و خصوصيّات و تحقيق مقام توحيد به نور تفكَّر و ايمان ظاهر خواهد شد ، و انديشه‌هاى ما از ادراك ذات او درمانده ، و زبان ما از بيان و تقرير اوصافش قاصر ، درك حضرت حقّ با چشمهاى ظاهرى محال و ممتنع است . همهء موجودات را بىهيچ سابقه و مادّه به مرحلهء ظهور و هستى آورد ، و اشياء را بىسابقهء بديل و مثال و شكل و نظير ايجاد و انشاء كرد ، و با مشيّت و توانائى كامل خود و بدون در نظر گرفتن نفع و فائده اى مراتب هستى را تصوير و تنظيم

227