شيخ طوسى از محرمان اسرار و خواصّ امام صادق عليه السّلام دانند ، و پاره اى چون نجاشى و علَّامهء حلَّى او را فاسد المذهب و مضطرب الرواية و بىاهميّت و بىاعتبار شمرده‌اند و پاره اى گفته‌اند : وى خطَّابى و از پيروان محمّد بن مقلاص غالى است كه ادّعاء ربوبيّت و الهيّت براى امام صادق عليه السّلام - العياذ با لله - و بعدا براى خود كرده ، نجاشى و علَّامه گويند : وى از اصحاب امام هفتم است و جعفر بن محمد عليهما السّلام را درك كرده است . و ميتوان گفت : نظر هر دو گروه هم مادحين و هم ذمكنندگان به دو اعتبار صحيح مىباشد ، وى در ابتداء از هواداران غلات بوده و سپس مستبصر شده ، و يا به عكس در آغاز از خواصّ و محرمان اسرار امام بوده ، و بعد بگروه ضالَّه پيوسته است ، در هر حال چون امرش درست معلوم نيست و داراى چندين كتاب روائى است لذا نجاشى گويد : « لا يجوز ان يكتب حديثه » جايز نيست احاديثش را نوشت .
ولى كتاب توحيد مفضّل منسوب به وى هر چند مطالبش گير و اشكالى ندارد ، لكن علماء رجال چنين كتابى را براى او ذكر نكرده‌اند ، و به نظر ميرسد اين كتاب مشهور از پرداخته هاى اسماعيليان باشد كه بوى نسبت داده‌اند ، چنان كه نجاشى گفته است : « قد زيد عليه شيء كثير و حمل الغلاة في حديثه حملا عظيما » بارى طريق مؤلَّف - رحمه الله - بوجود محمّد بن سنان ضعيف است » .
و آنچه در آن از ابو مريم انصارى آمده است ، پس روايت كرده‌ام آن را از پدرم - رضى الله عنه - از سعد بن عبد الله از احمد بن محمّد بن عيسى از حسين بن سعيد از فضالة بن ايّوب از ابان بن عثمان از ابو مريم .
توضيح : « ابو مريم كنيه عبد الغفّار بن قاسم كوفى است . وى ثقه و از اصحاب امام سجاد و حضرت باقر و امام صادق عليهم السّلام است و داراى كتابى است ، و طريق مؤلَّف به او بوجود ابان بن عثمان چون ناووسى مذهب است مورد اختلافست ، و علامهء حلَّى آن را صحيح ميداند » .

407