رشد رسيدند آن را فراموش نكرده باشند . ( غرض اين كه اعتبار بوقت اداء شهادت است نه وقت تحمل آن ) .
و همچنين يهود و نصارى اگر متحمّل شهاداتى شوند پس از آن كه اسلام آوردند ، اداء شهادتشان جائز خواهد بود .
و اگر بنده اداء شهادت كند ، و پس از آن آزاد شود ، شهادتش جائز است به شرط آن كه حاكم قبل از آزاد شدن بنده ، آن شهادت را ردّ نكرده باشد .
و امير المؤمنين فرمود : اگر بنده بخاطر شهادت ، آزاد شود ، شهادتش جائز نخواهد بود .
مؤلَّف كتاب - رحمه الله - گويد : آنجا كه فرمود : در صورتى كه حاكم قبل از آزادى عبد ، رد نكرده باشد شهادت عبد را - معنايش اينست كه حاكم براى فاسق بودن عبد يا عملى كه موجب عدم قبول شهادت شخص است او را ردّ كند ، نه اينكه چون عبد و بندهء ديگرى بوده ، زيرا شهادت عبد در مذهب ما پذيرفته است و اوّل كسى كه شهادت عبد را رد كرد خليفه ثانى بود ، و آنجا كه فرمود : « اگر عبد براى شهادت آزاد شود شهادتش جائز نخواهد بود » . موردى است كه بنفع مولايش شهادت دهد ،

58