از وى به دست من افتاده است ، آيا مىتوانم آن را به جاى مال خود تصرّف كنم و مانند او قسم ياد نمايم ؟ فرمود : اگر او به تو خيانت كرده است تو به او خيانت مكن و در آنچه عيبش مىكردى خود نيز وارد مشو .
شرح : « اين خبر دلالت دارد كه پس از سوگند حقّ تقاص ساقط مىشود و مشهور ميان فقها هم همين است » .
3697 - معاوية بن عمّار گويد : به امام صادق عليه السّلام عرض كردم : من حقّ مالى بر عهدهء شخصى دارم و او حقّ مرا انكار مىكند ، سپس مالى نزد من به وديعه مىنهد آيا من حقّ دارم از آن وديعه مال خود را تقاص كنم ؟ فرمود : نه ، اين خيانت است .
شرح : « شايد اين پس از قسم دادن باشد ، يا اينكه مكروه ؛ و مشهور بين علماء ما جواز است و اخبارى هم در كتاب تهذيب و استبصار راجع به جواز هست . و جمع ميان اخبار مختلف را چنين كرده‌اند كه در امانت شرعيّه حقّ تقاص هست و در امانت تمليكيّه نيست ، و فرقش آنست كه امانت شرعيّه مالى است از ديگرى كه بدون اختيار و اجازهء او در تصرّف انسان آمده باشد ، و در امانت تمليكيّه صاحب مال به اختيار خود ، انسان را بر مال خود مسلَّط ساخته است مثلا به اختيار خودش مالش را نزد شخصى امانت نهاده است . و در قسم اوّل حقّ تقاص هست و در قسم دوم نيست و تنها يك مورد است كه شيخ طوسى - عليه الرّحمه - در تهذيب از شهاب بن عبد ربّه از امام عليه السّلام نقل مىكند كه تقاص را در امانت تمليكيّه نيز جائز مىداند . و بدين سبب اخبار مخالف را حمل بر كراهت كرده‌اند » .
3698 - زيد شحّام گويد : امام صادق عليه السّلام به من فرمود : اگر كسى تو

248