است ) راوى گويد : گفتم : ايشان قائلند : در دو ركعتى كه به امام رسيده ( دو ركعت آخر ) حمد و سوره را مىخواند ، آن حضرت فرمود : چنين شخصى نمازش را وارونه ساخته و اوّل نماز را آخر آن قرار داده ، گفتم : پس چه بايد بكند ؟ فرمود : در هر ركعت حمد را ميخواند بدون سوره .
1205 - عمّار ساباطى از امام صادق عليه السّلام سؤال كرد : در مورد شخصى كه پشت سر امام پس از شروع در نماز از ياد ببرد و هيچ چيزى نگويد نه تكبير ، نه تسبيح ، نه تشهّد تا اينكه نماز را سلام دهد ، آن حضرت فرمود : نمازش درست است ، و چيزى بر او نيست چنانچه پشت سر امام نماز كند ، و سجده هاى سهو هم بر او نيست ، زيرا امام ضامن نماز كسانى است كه پشت سر او نماز مىكنند .
شرح : « اين سهو كه خللى به صحّت نماز وارد نمىسازد ظاهرا مربوط به زمانى است كه شخص افعال و اركان را بجا آورده ، و اقوال و أذكار را از ياد برده باشد و مؤيّد اين گفته جمله » هيچ چيزى نگويد « است كه در متن حديث آمده ، و كسى را كه ركوع و سجود بجا نياورد و با امام قيام نكند نمىتوان گفت كه با امام ، نماز جماعت ميخواند . و در مورد نيت و تكبيرة الاحرام كه اساسا نماز با نيّت و تكبير شروع مىشود و بدون اين دو دخول در حال نماز بىمعنى است و چنانچه اينها را از ياد ببرد عبارت » پس از شروع و دخول نماز « معنى نخواهد داشت . و مراد از لفظ » تكبير نگويد « تكبيرات مستحبّى است ، و اين عبارت حديث كه » امام ضامن نماز كسانى است كه پشت سر او نماز مىكنند « در واقع چنين است كه امام آنچه در نماز ميخواند بمنزلهء خواندن مأمومين است » .

73