شرح : « روزگار و زمان ، نيكى و بدى بالاراده ندارد ، بلكه مردم هر زمانند كه با افعال ارادى خود ، بدى و شرّ و فساد در زمان و روزگار ايجاد مىكنند ، و زمانه را مسئول دانستن از كمال بىتوجّهى است ، و اين مردمند كه موجب تيرگى و فشار و سختى و ناملايمى زمانه ميشوند و عتاب را با مقصّر و بانى شرّ و فساد انجام ميدهند نه با ظرف زمان و مكان » .
راوى گويد : عرض كردم يا ابن رسول الله برايم بيفزا ؟ امام فرمود : پدرم از جدم از اجدادم عليهم السّلام روايت كرد كه امير مؤمنان عليه السّلام فرمود : همنشينى با مردم بد و فاسد موجب تهمت و بدگمانى شخص بمردم آبرومند است ( يا آنان به انسان ) گفتم : اى فرزند رسول خدا زياده از اين برايم بگو ، امام فرمود : پدرم از جدم از اجدادم عليهم السّلام روايت كرده كه امير المؤمنين عليه السّلام فرمود : دشمنى كردن با بندگان خدا بسيار بد توشه اى است از براى سفر آخرت .
گفتم : بيشتر برايم بفرمائيد اى فرزند رسول خدا ، حضرت فرمود : پدرم از جدم از اجدادم عليهم السّلام روايت كرده كه امير المؤمنين عليه السّلام فرمود : ارزش هر فردى باندازهء دانش و آن عملى است كه نيك انجام ميدهد .
عرضه داشتم باز هم برايم بفرمائيد ، حضرت همان طور از پدرش از نياى گرامش عليهم السّلام روايت كرد كه امير مؤمنان عليه السّلام فرمود : شخصيّت و باطن هر فرد

82