خداوند عزّ و جلّ هم به او چنين وحى فرمود : اى ابراهيم ! به خاطر اين ناراحتى و جزع و فزعت بر حسين و قتل او ، ناراحتى و اندوهت بر اسماعيل را - در صورتى كه اگر او را ذبح مىكردى - پذيرفتم ، و رفيعترين درجات ثواب ، در صبر بر مصائب را به تو خواهم داد ، و اين همان مطلبى است كه آيهء * ( « وَفَدَيْناه بِذِبْحٍ عَظِيمٍ ) * » ( ذبح بزرگى را جايگزين او كرديم - صافات : 107 ) بدان اشاره دارد . و لا حول و لا قوّة إلَّا با لله العليّ العظيم [1] .

[1] . لازم به تذكّر است كه ممكن است اشكال شود : اگر مراد از « ذبح عظيم » قتل حضرت سيد الشهداء عليه السّلام باشد ، لازم مىآيد كسى كه رتبه اش بالاتر و شريفتر است جايگزين و فداى پائينتر از خود شده باشد و حال آنكه فداء در جايى بكار مىرود كه پايينتر ، فداء و جايگزين بالاتر شود ، و آيهء شريفه بلفظ ماضى است ، يعنى اين كار در گذشته اتّفاق افتاد ، نه اينكه در آينده ( در زمان حضرت حسين بن علىّ عليهما السّلام ) اين فداء و جايگزينى انجام خواهد شد . در پاسخ مىگوئيم : اين اشكال نتيجهء اين توهّم غلط است كه خداوند ، حضرت سيد الشهداء عليه السّلام را فداء و جايگزين حضرت اسماعيل عليه السّلام قرار داد ، حال آنكه اين توهّم خلاف صريح متن روايت است ، زيرا در روايت چنين آمده : بعد از آنكه خداوند گوسفند را فرستاد تا جايگزين اسماعيل عليه السّلام گردد ، حضرت ابراهيم عليه السّلام آرزو مىكرد كه اى كاش فرزندش را ذبح مىكرد ، تا به بالاترين ثوابها نائل مىگرديد ، خداوند هم شهادت مظلومانهء امام حسين عليه السّلام را به او اطَّلاع داد و ابراهيم گريه و زارى و بىتابى نمود ، و خداوند نيز وحى فرمود كه اين جزع و بىتابى تو را جايگزين ناراحتى و جزع و فزعت در قتل فرزندت كرده بجاى آن قبول نمودم ، به عبارت ديگر ذبح عظيم همان گوسفند بوده است ، كما اينكه در حديث بعدى به آن تصريح گرديده و اين مطالب بعد از ذبح ، اتّفاق افتاده است ( استاد غفّارى ) .

428