فلك جاريه و لجج غامره و اعلام نيره شاهره‌ايد و چون كشتى نوح باشيد كه مؤمنان در آن نشستند و مسلمانان در آن نجات يافتند ، يا ابن رسول الله من بشما اين نامه را نوشتم چون در معنى قدر اختلاف داريم ، و در موضوع استطاعت سر گردانيم بما خبر ده از آنچه عقيده تو و عقيده پدران تو است ( ع ) . زيرا شما از علم خدا آموختيد ، و شما حجت بر مردم و خدا حجت بر شما است ، و نژادى هستيد كه از يك ديگر باشيد ، و خدا شنوا و دانا است امام حسن باو چنين پاسخ داد :
بنام خداوند بخشاينده مهربان نامه ات بمن رسيد و اگر سرگردانى خودت و سرگردانى كسانى كه پيش از تو درگذشتند نبود من تو را از اين موضوع خبر نميدادم اما بعد هر كه بقدر در خوب و بدش ايمان ندارد و معتقد نيست كه خداوند آن را ميداند محققا كافر است ، و هر كه گناهان را بخدا حواله ميدهد و كار او ميداند محققا فاجر و نابكار است . راستش خدا بزور اطاعت نشود ، و در نافرمانى مغلوب نشده است ، و دست از مردم نكشيده ، و آنها را سر خود و مهمل رها نكرده كه سر خود باشند ، بلكه او است مالك هر آنچه بآنها داده ، و قادر بر هر چه آنها را بدان توانا كرده . بلكه بآنها فرمان داده تا باختيار خودشان آن را بپذيرند ، و نهيشان كرده تا باختيار خود در حذر باشند . پس اگر سر بفرمان او نهند مانعى در ميان ندارند ، و اگر بنافرمانى گرايند و خدا خواهد بر آنها منت نهد و جلو آنها را بگيرد ميتواند ، و اگر هم نگرفت خداوند آنان را بزور بر آن وارد نكرده ، و آنها را اكراه ننموده ، بلكه باز هم بآنها منت نهاده كه آنها را بينا كرده و معرفت داده ، و بر حذر ساخته و امر كرده و نهى كرده آنها را بطبع وادار بر اجراء فرمانش نساخته بمانند فرشته‌ها ، و بر آنچه هم از آن نهيشان كرده اجبار نكرده ، از آن خدا است حجت رسا ، و اگر خواهد همه را بحق رساند * ( وَالسَّلامُ عَلى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدى ) * .

233