و صاحب او در اين مجازات كه شامل حال آن بنده شده ستمكار نيست ؛ زيرا از قبل او را در جريان امر گذاشته و آن را برايش اعلام نموده و تفهيم كرده بود ؛ پس لازم است كه به وعده و وعيد خود عمل نمايد و از اين لحاظ است كه او را به صفت توانا و مسلَّط وصف كرده‌اند . [ در اين مثل ] صاحب و مولا ، همان خداى عزّ و جلّ است و مراد از بنده ، همان آدميزادهء مخلوق است و منظور از دارايى ، قدرت گستردهء خداست و مقصود از آزمايش ، اظهار حكمت و قدرت اوست و خانهء زوال پذير هم ، همين دنياى فانى است و آن مقدار دارايى كه صاحب به بنده داده ، همان قدرتى است كه انسان از آن برخوردار گشته است و امورى كه خدا امر به مصرف دارايى در راه آنها داده ، همان توانايى پيروى كردن از پيامبران و اقرار به آن چيزى است كه از جانب خداى عزّ و جلّ آورده‌اند . و خوددارى از عواملى كه از آنها نهى شده‌اند ، همان راههاى شيطان است . و امّا وعدهء او كه نعمت دائمى است ، همان بهشت است و خانهء زوال پذير ، همان دنياست و خانهء ابدى ، همان آخرت است و عقيدهء ميان جبر و تفويض ، همان آزمايش و امتحان و به محك كشيده شدن است به وسيلهء قدرت و توانايى كه به او ارزانى شده است و شرح و بيان آن قدرت در پنج مثال است كه امام صادق عليه السّلام از آنها نام برده است [ تندرستى ، آزادى راه ، مهلت در وقت ، توشه و عامل تحريك ] و به راستى اين پنج مورد موجبات فضل را فراهم دارند و من - ان شاء الله - آنها را با بيان و ارايهء شواهدى از قرآن ، تفسير و توضيح خواهم داد .
توضيح تندرستى امّا توضيح فرمايش امام صادق عليه السّلام در بارهء تندرستى اين است كه انسان از كمال آفرينش و حواسّ كامل و پايدارى عقل و نيروى تميز و زبان گويا برخوردار مىباشد و اين همان فرمايش خداست كه فرموده : « و به راستى ، ما فرزندان آدم را گرامى داشتيم و آنان را در خشكى و دريا برنشانديم و از چيزهاى پاكيزه به ايشان روزى داديم و آنها را بر بسيارى از آفريده‌هاى خود برترى آشكار داديم » . [ اسراء ( 17 ) ، آيهء 70 ] خداى عزّ و جلّ از برترى دادن انسان بر ساير مخلوقات خود از چهار پايان ، درندگان ، آبزيان و پرندگان و هر جنبنده اى كه حواس انسان به تميز عقل و بيان دركش نمايد خبر داده

855