و مثل آزمايش به وسيلهء توانايى ، مثل مردى است كه صاحب بنده اى است و دارايى زيادى دارد و با آگاهى كه نسبت به عاقبت كار بنده اش دارد دوست دارد او را بيازمايد . پس مقدارى از دارايى خود را در اختيار بنده اش نهاده و او را به كارهايى كه به خودش فهمانده گماشته و به او امر كرده كه آن دارايى را طبق دستور به مصرف رساند و از عواملى كه مورد پسندش نيست او را نهى فرموده و به او پيشنهاد نموده كه از آن عوامل دورى نمايد و چيزى از آن دارايى را در آن خصوص خرج نكند . مصرف آن دارايى به دو صورت امكان دارد : يكى اينكه بنده آن را در اهداف مورد نظر صاحبش كه خرسندى او را فراهم مىآورد مصرف نمايد و ديگر اينكه آن را در مواردى كه صاحبش از آن نهى كرده و مايهء خشم اوست مصرف كند . صاحب آن بنده وى را در خانهء آزمايش ساكن ساخته بود و او را در جريان گذاشته بود كه سكونتش در آن خانه ، موقّت و ناپايدار است و براى او خانهء ديگرى است كه دائمى است و وى را بدان خانه انتقال خواهد داد كه در همان خانه پاداش و كيفر نيز دائمى است و اگر بنده آنچه را به وى ارزانى شده طبق دستور صاحبش در اهداف مورد نظر به مصرف رساند صاحبش او را در خانهء دائمى از پاداش دائمى برخوردارش خواهد ساخت و اگر آن دارايى را در اهدافى مصرف نمايد كه مورد نهى صاحبش بوده ، صاحبش او را كيفر دائمى در آن خانهء دائمى خواهد داد . صاحب او در اينجا حدّ معيّنى را مقرّر داشته كه همان خانهء موقتى است كه به او داده و چون آن حدّ به پايان رسد ، هم دارايى و هم آن بنده تعويض نمايد و با آنكه او هميشه و همه وقت صاحب آن دارايى و بنده است به او وعده داده تا وقتى كه در اين خانهء نخست است آن دارايى را از او نگيرد تا اينكه مدت سكونتش در اين خانه پايان پذيرد و به اين وعده وفادار بوده ؛ زيرا عدالت ، وفا و انصاف و حكمت از صفات اوست . آيا واجب نمىآيد كه اگر اين بنده آن دارايى را در امورى كه مورد نظر بوده صرف نموده باشد صاحب او در خصوص پاداشى كه به او وعده نموده بود وفا كند و بر او تفضّل فرمايد از اينكه در خانهء زوال پذير او را به كار گماشته بود ، به پاس اطاعت او در اين خانه ، در آن خانهء ابدى به عنوان پاداش نعمت ابدى نصيبش سازد ؟ و اگر آن بنده آن دارايى را كه صاحبش به او ارزانى داشته بود در دوران سكونتش در خانهء نخست در امورى كه منع شده بود صرف نمايد و با امر صاحب خود مخالفت ورزد ، بر چنين كسى آن مجازات هميشگى كه صاحبش از آن بر حذرش داشته بود ، واجب آيد

853