و حجّت او با عذر پذيرى و بيم دهى ، كامل و تمام است . اختيار با اوست هر كه از بندگانش را بخواهد براى پيام رسانى و حجّت آوردن براى بندگان ديگرش انتخاب نمايد ؛ محمّد صلَّى الله عليه و آله را برگزيد و به رسالت خود بر آفريدگانش فرستاد و عده اى از كفّار قوم او از روى حسد و تكبّر گفتند : « چرا اين قرآن بر مردى بزرگ از آن دو شهر فرود نيامده است ؟ » [ سورهء زخرف ( 43 ) ، آيهء 31 ] ، مراد از اين دو مرد اميّة بن ابى الصّلت و ابو مسعود ثقفى بود [ در تفاسير به جاى اميّه ، وليد بن مغيره ذكر شده است ] ؛ پس خداوند انتخاب آنها را باطل ساخت و رأى آنان را امضا نكرد ، آنجا كه فرمايد : « آيا آنانند كه رحمت پروردگارت را تقسيم مىكنند ؟ ما وسايل معاش آنان را در زندگى دنيا ميانشان تقسيم كرده‌ايم و برخى از آنان را از نظر درجات ، بالاتر از بعضى ديگر قرار داده‌ايم تا بعضى از آنها بعضى ديگر را در خدمت گيرند و رحمت پروردگار تو از آنچه آنان مىاندوزند بهتر است » . [ سورهء زخرف ( 43 ) ، آيهء 32 ] . از اين روى ، هر چه را دوست داشت انتخاب كرد و هر چه را دوست نداشت منع نمود ؛ پس هر كه از او فرمان برد پاداشش دهد و هر كه از او نافرمانى نمايد مجازاتش كند و اگر اختيار امور خود را به بندگانش مىسپرد بايد اميّة بن ابى الصلت و ابو مسعود ثقفى را طبق رأى قريش [ براى پيامبرى ] برمىگزيد ؛ زيرا از ديدگاه آنان ، آن دو برتر از محمّد صلَّى الله عليه و آله بودند .
و از آنجا كه خداوند مؤمنان را با اين آيه ادب فرمود كه : « و هيچ مرد و زن مؤمنى را نرسد كه چون خدا و فرستاده اش به كارى فرمان دهند ، بر آنان در كارشان اختيارى باشد » .
[ سورهء احزاب ( 33 ) ، آيهء 36 ] ؛ پس اين انتخاب را مطابق دلخواه آنان انجام نداد و از آنجا جز پيروى از فرمان خود و خوددارى از نهى خويش را كه توسط پيامبر منتخب خود انجام مىگيرد ، نپذيرفت ؛ پس هر كه از او اطاعت كرد به حق دست يافت و هر كه هم اطاعت نكرد سركش گرديد و به سبب توانايى كه خداوند براى پيروى از امر و پرهيز از نهى خود به وى داده ، حجّت را بر او تمام كرده است ؛ پس از اين روست كه وى را از ثواب خود محروم مىسازد و به كيفرش مىرساند . اين همان عقيدهء بين بين است يعنى نه جبر است و نه تفويض . و پاسخ أمير المؤمنين عليه السّلام ناظر به اين مطلب است هنگامى كه عباية بن ربعى پرسيد : آن توانايى چيست كه انسان به وسيلهء آن بر مىخيزد و مىنشيند و كار مىكند ؟ أمير المؤمنين عليه السّلام فرمود : تو از توانايىاى سؤال كردى كه آن را در برابر خدا دارا هستى يا همراه با خدا ؟ عبايه پاسخى نداد ، آنگاه أمير المؤمنين عليه السّلام فرمود : اى عبايه بگو ! عرض كرد : چه بگويم ؟

847