اى هشام ! سپس آنان را كه به عذاب خدا نمىانديشند بيم داده و خداى عزيز و جليل فرموده است : « سپس ديگران را هلاك كرديم ، و در حقيقت ، شما بر آنان ، صبحگاهان ، و شامگاهان مىگذريد . آيا به فكر فرو نمىرويد ؟ ! [ صافات ( 37 ) ، آيهء 136 تا 138 ] .
اى هشام ! پس آنگاه روشن ساخته كه خرد همراه دانش است و فرموده است : « و اين مثلها را براى مردم مىزنيم و [ لى ] جز دانشوران آنها را درنيابند » . [ عنكبوت ( 29 ) ، آيهء 43 ] .
اى هشام ! سپس آنان را كه انديشه نمىكنند نكوهش كرده و فرموده است : « و چون به آنان گفته شود : « از آنچه خدا نازل كرده است پيروى كنيد » ، مىگويند « نه ، بلكه از چيزى كه پدران خود را بر آن يافته‌ايم ، پيروى مىكنيم » . آيا هر چند پدرانشان چيزى را درك نمىكرده و به راه صواب نمىرفته‌اند باز هم در خور پيروى هستند » . [ بقره ( 2 ) ، آيهء 170 ] و ديگر بار فرموده است :
« قطعا بدترين جنبندگان نزد خدا كران و لالانىاند كه نمىانديشند » . [ انفال ( 8 ) ، آيهء 22 ] و باز هم فرموده : و اگر از آنان بپرسى « چه كسى آسمانها و زمين را آفريده است ؟ مسلما خواهند گفت :
« خدا » . بگو : « ستايش از آن خداست » . ولى بيشترشان نمىدانند » . [ لقمان 310 ) ، آيهء 25 ] .
سپس اكثريت را نكوهش كرده و فرموده است : « و اگر از بيشتر كسانى كه در اين سرزمين مىباشند پيروى كنى تو را از راه خدا گمراه مىكنند » . [ انعام ( 6 ) ، آيهء 116 ] و باز هم فرمود :
« ليكن بيشتر آنان نمىدانند » . [ انعام ( 6 ) ، آيهء 37 ] و بيشتر آنان نمىفهمند .
اى هشام ! پس آنگاه [ گروه ] اندك را ستوده است و فرموده : « و از بندگان من اندكى سپاسگزارند » . [ سبأ ( 34 ) ، آيهء 13 ] و فرموده : « و ايشان اندكند » [ ص ( 38 ) ، آيهء 24 ] و [ ديگر بار ] فرموده : « و با او جز [ عدهء ] اندكى ايمان نياورده بودند » . [ هود ( 11 ) ، آيهء 40 ] .
اى هشام ! سپس خداوند خردورزان را به نيكوترين حالت ياد نموده و به زيباترين زيور آراسته و فرموده است : « خدا به هر كس كه بخواهد حكمت مىبخشد و به هر كس حكمت داده شود به يقين خيرى فراوان داده شده است ، و جز خردمندان كسى پند نمىگيرد » . [ بقره ( 2 ) ، آيهء 269 ] .
اى هشام ! همانا خداوند فرموده است : « قطعا در اين [ عقوبتها ] براى هر صاحبدل عبرتى است » . [ ق ( 50 ) ، آيهء 37 ] يعنى آن كه خردمند است و فرموده است : « و به راستى لقمان را حكمت داديم » . [ لقمان ( 31 ) ، آيهء 12 ] يعنى درك و خرد .

701