عرض شد : پس راه يكتاپرستى چگونه است ؟ امام عليه السّلام فرمود : در اين خصوص بحث امكان پذير است و زمينهء رهجويى فراهم ؛ به راستى ، چيزى كه آشكار است نخست خودش را شناسند و سپس صفاتش را ولى آنچه غائب است نخست صفاتش را شناسند و سپس خود او را . عرض شد : چگونه وجود حاضر را پيش از صفاتش بشناسيم ؟ فرمود : او را مىشناسى و دانش آن را مىدانى و خودت را نيز در پرتو او مىشناسى و خود را توسّط خود و از جانب خود نمىشناسى و مىدانى كه همانا هر چه در اوست از براى او و مختص به خود اوست .
همان طور كه برادران يوسف به او گفتند : « آيا تو خود يوسفى ؟ گفت : آرى ، من يوسفم و اين برادر [ تنى ] من است » . [ سورهء يوسف ( 12 ) ، آيهء 90 ] پس يوسف را به خود او شناختند نه به وسيلهء ديگرى و از جانب خود و به وهم و خيال دل خود او را نساختند . آيا سخن خداوند را ملاحظه نكرده اى كه مىفرمايد : « شما را نرسد كه درخت آن را برويانيد » . [ سورهء نمل ( 27 ) ، آيهء 60 ] مىفرمايد : شما حقّ نداريد از پيش خود امامى [ انتخاب و ] نصب نماييد و او را به هواى نفس و خواست خود بر حقّ بخوانيد . آنگاه امام صادق عليه السّلام در ادامه فرمود : سه كساند كه در قيامت خدا با آنها سخن نگويد و به آنان نگاهى نياندازد و از پليدى پاكشان نسازد و براى آنان عذابى است دردناك . هر كه درختى را بروياند كه خداوند آن را نرويانده ، يعنى امامى را انتخاب نمايند كه خدا وى را انتخاب و نصب ننموده است يا امامى را كه خدا انتخاب و نصب كرده است انكار نمايد و كسى كه گمان كند كه اين دو كس را در اسلام سهمى است ، در حالى كه خدا فرموده است : « و پروردگار تو هر چه بخواهد مىآفريند و برمىگزيند و آنان اختيارى ندارند » . [ سورهء قصص ( 28 ) ، آيهء 69 ] .
صفت ايمان امام صادق عليه السّلام فرمود : مفهوم صفت ايمان ، اقرار و سرسپردگى در پيشگاه خداست با اقرارى سرشار از فروتنى و تقرّب به خدا و انجام دادن هر واجبى را از روى آگاهى - چه آن واجب بزرگ باشد و چه كوچك - از مرز توحيد و آنچه پايينتر از آن است تا آخرين باب طاعت ، به ترتيب يكى پس از ديگرى ، همگى به هم پيوسته و مربوطند . هر گاه بنده اى آنچه را بر او واجب است انجام دهد به همان صورت كه به او رسيده و ما در آن خصوص توضيح داديم ، او فردى مؤمن و لايق صفت ايمان و سزاوار ثواب است . و اين از آن روست كه معنى جملهء ايمان ، اقرار است

591