و هر گاه خواهد سخن گويد ، تدبّر مىنمايد ، اگر خوب است بگويد و سود برد و اگر آن سخن ، بد است خاموشى گزيند تا سالم بماند و چون با فتنه اى مواجه شود به خدا پناه برد و دست و زبانش را نگاه دارد و چون فضيلتى بيند آن را غنيمت شمارد ، شرم و حيا از او جدا نشود و حرص و آزمندى از او بروز ننمايد ؛ پس اينها ده خصلت است كه خردمند به وسيلهء آنها شناخته مىشود .
صفت نادان اين است كه با هر كس معاشرت نمايد به او ستم كند و بر آن كه زير دست اوست تجاوز نمايد و بر آن كه بالادست اوست گستاخى كند . گفتارش از روى فكر و انديشه نيست ، چون سخن گويد گناهكار شود و چون خاموشى گزيند غافل گردد و اگر با فتنه اى مواجه شود به سويش مىشتابد و در دست آن هلاك مىگردد و چون فضيلتى بيند از آن رخ بتابد و كندى گيرد ، از گناهان گذشته اش باكى ندارد و در باقى مانده عمرش دست از گناه برندارد . از كار نيك سستى نمايد و در انجام آن كند باشد ، نسبت به آنچه از دست داده يا ضايع ساخته بىاعتناست ؛ پس اين ده صفت از صفات نادان است كه از عقل بىنصيب مىباشد .
يك اندرز از چيست كه مىبينم دنيا دوستى بر بسيارى از مردم چيره گشته تا آنجا كه گويا در اين دنيا مرگ براى غير آنان رقم خورده ؟ ! گويا حقّ در اين دنيا بر ديگران واجب شده است تا آنجا كه وقتى خبر مردگان پيش از خود را مىشنوند چنين مىپندارند كه آنان به مسافرتى رفته‌اند و به زودى نزد اينان برمىگردند ! آنان را به خاك مىسپاريد و ميراثشان را مىخوريد و [ مىپنداريد ] خود بعد از آنان جاويد مىمانيد ؟ ! دريغا ، دريغا ! آيا آيندگان از گذشتگان پند نمىگيرند ؟ ! هر پند و اندرزى را كه در قرآن آمده ناديده گرفته و به دست فراموشى سپردند و از فرجام بد هر كار ناروا خود را در امان پنداشتند و از نزول هيچ بلا و بروز هيچ حادثهء ناخوشايندى نهراسيدند .
خوشا به حال آن كس كه ترس از خدايش او را از ترس مردم باز دارد .

51