و اگر چيزى را حرام شمارى حرامش شمارند در حالى كه تو شرائط و شايستگى چنين كارى را ندارى ؛ امّا دلبستگى آنان به تو زمينه ساز چنين نفوذى بوده است و از طرف ديگر ، از دست رفتن علمايشان و چيرگى نادانى بر تو و هم بر ايشان و رياست دوستى و دنياطلبى تو و ايشان ، همه ، پشتوانه اين محبوبيّت شده است . آيا توجّه ندارى كه تو در نادانى و فريبكارى غوطه ورى و مردم در بلا و فتنه گرفتارند ؟ آرى ، اين تو بودى كه آنها را در بلا و فتنه درافكندى و از كار و زندگى بازداشتى و از اينكه تو را در آن موقعيّت مىبينند ، شيفته آنند كه به آن موقعيّت علمى تو نائل شوند كه تو نائلشده اى يا دريابند آن را كه تو دريافته اى ، ولى توسط تو به دريائى افتادند كه ژرفاى آن دانسته نشود و به بلائى گرفتار آمدند كه اندازه آن معلوم نگردد . خدا به داد ما و تو برسد و هو المستعان .
امّا بعد ؛ اينك تصميم بگير از وضعى كه براى خود ساختى روى گردانى تا به نيكان بپيوندى كه در جامه‌هاى ژنده به خاك سپرده شدند و چندان از شدّت گرسنگى رياضت مىكشيدند كه شكمشان به پشتشان چسبيده بود و ميان آنها و خدا حجابى نبود و نه دنيا توانست آنان را فريب دهد و نه خود فريفته دنيا شدند . [ آرى ] آنها شيفتگى را پيشه ساختند و به جستجو پرداختند و بىدرنگ به نيكان پيوستند . اگر دنيا در جان توى پيرمرد دانشمند مردنى چنين رخنه كرده ، پس آن نوجوان كه نه علم چندانى دارد و نه رأى پخته اى و نه عقل نابى ، تكليفش چيست ؟ * ( إِنَّا لِلَّه وَإِنَّا إِلَيْه راجِعُونَ ) * ! پس به چه كسى بايد پناه برد ؟ به چه كسى بايد گلايه كرد ؟ ما گلايه و درد دل خود و آنچه را كه در تو مشاهده مىكنيم به درگاه خدا عرضه مىداريم و مصيبتى كه از جانب تو به ما رسيده به حساب خدا مىگذاريم . اينك نيك بنگر كه چگونه بايد سپاسمند باشى از كسى كه تو را تغذيه [ مادى و معنوى ] كرده ، چه در خردسالى و چه در بزرگسالى . و چگونه تجليل مىكنى از كسى كه در پرتو دين خود تو را به خوشنامى معروف ساخته است ؟ و چگونه از كسوت آن كس كه تو را با پوشاندن كسوت و پوشش خود در ميان مردم آبرومند ساخته حفاظت مىكنى ؟ و چگونه است نزديكى و دورى تو از آن كس كه تو را فرمان نزديكى و فروتنى داده است ؟ تو را چه شده كه از خواب غفلت بيدار نمىشوى و از لغزش خويش باز نمىايستى تا بگويى : سوگند به خدا كه من در تمام عمر خود يك بار هم نشد كه به پا خيزم و محض رضاى خدا ، دين خدا را زنده سازم يا باطلى را بميرانم . پس اين است سپاسمندى تو ، از كسى كه تأمين زندگى تو را به عهده گرفته است .

487