و گر نه خيانتكار به خدا و ستم پيشهء به بندگانش هستى و در معرض بازپسگيرى [ نعمت ] از جانب خدا و غلبهء او [ بر خودت ] گرديده اى 19 - و امّا حقّ همسرت اين است كه بدانى ، به راستى خداوند او را مايهء آرامش و آسايش و همدم و پرستار تو قرار داده و بايسته است كه هر يك از شما [ زن و شوهر ] به سبب همسرش خداى را سپاس دارد و بداند كه اين ارزانى خدا بر اوست و بايد با نعمت خدا ، نيك رفتار باشد و گراميش دارد و با او سازگارى كند و اگر چه حقّ تو بر عهدهء او سختتر و فرمان پذيرى از تو در آنچه دوست مىدارى و ناپسند مىشمارى تا جايى كه گناه نباشد ، بر او لازمتر است ولى زن نيز حقّ مهرورزى و همدمى دارد و حق دارد كه آرامشش در برآوردن لذّتى كه در انجامش ناگزير است ، فراهم شود و لا قوّة إلَّا با لله .
20 - و امّا حقّ بردهء تو اين است كه بدانى به راستى او آفريدهء آفريدگار توست و گوشت و خون [ همانند ] تو را دارد و تو [ فقط ] مالك او شده اى و نه اينكه به جاى خدا او را آفريده اى و نه اينكه به او گوش و چشم داده اى و نه اينكه برايش روزى مىرسانى و بلكه خداوند همهء اينها را ، براى آن كه زيردست توست تأمين كرده و تو را امين او ساخته و او را به امانت ، به تو سپرده تا نگهدارش باشى و به روشى خداپسندانه با او رفتار كنى ؛ پس بايد از آنچه خود تناول مىكنى به او نيز بخورانى و از آنچه خود مىپوشى او را بپوشانى و به كارى بيش از توانش وادار نكنى و اگر او ناپسندت آيد از وظيفهء الهى نسبت به او بدر آيى و او را با ديگرى عوض كنى و آفريدهء خدا را آزار ندهى و لا قوّة إلَّا با لله .
و امّا حقّ خويشاوندى 21 - و امّا حقّ مادرت اين است كه بدانى او تو را [ در شكمش ] حمل كرده آن گونه كه كسى ، كس ديگر را حمل نكند و از شيرهء جانش تو را خورانده آن گونه كه كسى ، ديگرى را نخوراند و به راستى او با گوش و چشم و دست و پا و مو و پوست و تمام اندامش تو را نگهدارى كرده و به اين نگهدارى ، خشنود و شاد و پيوسته كار بوده است و هر ناگوارى و رنج و سختى و نگرانى را تحمل كرده تا اينكه دست قهر [ طبيعت ] را از تو دور سازد و تو را به دنيا آورده و آنگاه خشنود بوده كه تو سير باشى و او گرسنه باشد ، تو پوشيده باشى و او برهنه ماند ، تو را بنوشاند و خود تشنه ماند ،

459