آنگاه خداى عزّ و جلّ براى اعمالت حقوقى را قرار داد پس براى نماز تو حقّى و براى روزهء تو حقّى و براى صدقه ات حقى و براى قربانىات حقى و براى [ ديگر ] عملكردهاى تو حقى بر عهدهء تو نهاد . سپس دايرهء حقوق از تو بيرون رفته و به ديگر صاحبان حقوق كه بر تو واجب شده ، گسترش مىيابد و واجبترين آنها بر تو ، حقّ امامان توست ؛ سپس حقوق زير دستان تو و آنگاه حقوق خويشان توست ؛ پس ، از اين حقوق ، حقوق ديگرى نشأت مىگيرد .
حقوق امامان تو سه حقّ است : واجبترين آنها بر تو ، حقّ كسى است كه با سلطهء [ شرعى ] خويش تو را اداره مىكند سپس حقّ كسى كه يادگيرى تو را بر عهده دارد و بعد ، حقّ كسى كه مالك توست و هر سرپرستى ، پيشواست ، و حقوق زير دستان تو سه حقّ است : واجبترين آنها حق كسى است كه در زير سلطه و فرمان توست ، سپس حق كسى كه دانش آموختهء توست ؛ پس به راستى نادان زير دست داناست و حقّ كسى كه به زناشوئى يا بردگى ، صاحب اختيار او هستى و حقوق خويشان بسيار است كه به اندازهء نزديكى خويشاوندى مرتبط است ، پس واجبترين آن حقوق بر تو ، حقّ مادرت است سپس حقّ پدرت و بعد حقّ فرزندت و پس از آن حق برادرت و آنگاه حقّ نزديكتر ، در خويشاوندى پس نزديكتر و بهتر [ در ميان خويشان ] پس بهتر ، سپس حقّ مولايى كه به تو نعمت داده ؛ سپس مولايى كه اكنون نعمت تو از جانب او جارى است ؛ سپس حقّ نيكوكار به تو ؛ سپس حق اذان گوى [ و يادآور ] نمازت سپس حقّ پيشنمازت سپس حقّ همنشينت سپس حقّ همسايه ات پس آنگاه حقّ دوستت ، سپس حقّ شريكت ؛ سپس حقّ دارايى تو ؛ آنگاه حق بدهكارت كه از او مطالبه مىكنى ؛ بعد حق طلبكارت كه از تو طلب مىكند ؛ سپس حقّ كسى كه با او نشست و برخاست دارى ؛ پس از آن حقّ خصومتگرى كه بر عليه تو اقامهء دعوى كرده ؛ سپس حقّ خصومتگرى كه تو بر ضدّ او اقامهء دعوى كرده اى ؛ آنگاه حقّ كسى كه از تو مشاوره مىخواهد ؛ سپس حقّ كسى كه به تو مشاوره مىدهد ؛ پس از آن حقّ اندرز جوى تو ؛ سپس حقّ اندرزگوى تو ؛ آنگاه حقّ بزرگسالتر از تو ؛ بعد حق خردسالتر از تو ؛ سپس حقّ كسى كه از تو چيزى مىخواهد ؛ سپس حقّ كسى كه تو از او چيزى مىخواهى ؛ بعد حقّ كسى كه از جانب او به گفتار يا كردار بر تو ، بدى رفته است ، و يا به گفتار و يا كردار بر زيان تو شادى نموده ، خواه عمدى باشد يا غير عمدى ؛ سپس حقّ تمام هم كيشان تو ؛ آنگاه حقّ كافران ذمّى [ كه در كشور اسلامى هستند ] ؛

447