و اما نشانهء فاسق چهار چيز است : بازى و سرگرمى ، ياوه سرايى ، ستمگرى و بهتان گويى . و اما نشانهء خيانتكار چهار چيز است : سرپيچى از خداى رحمان ، آزردن همسايگان ، كينه توزى به ياران و تمايل به طغيان . شمعون راهب گفت : مرا شفا دادى و از نابينايى ، بصيرت و بينايم بخشيدى ، اينك روشهايى به من بياموز تا به كمك آنها هدايت گردم . پس رسول خدا صلَّى الله عليه و آله فرمود : اى شمعون ! راستش تو را دشمنانى است از جنّ و انس كه به دنبال تو هستند و با تو مىجنگند تا دين و اعتقادات را بربايند ؛ امّا دشمنانى كه از انسانها دارى ، گروهىاند كه بهره اى از آخرت ندارند و به آنچه نزد خداست رغبتى ننمايند و تمام تلاش آنان در راستاى خرده گيرى و عيبجويى از كارهاى مردم است در حالى كه از خودشان هيچ عيبى نمىگيرند و از كردار خود نيز بر حذر نمىباشند ؛ اگر تو را صلاحكار ديدند بر تو حسد نمايند و گويند خودنما و رياكار است و اگر تو را خلافكار يافتند ، گويند هيچ خيرى در او نيست .
و امّا دشمنانى كه از جنّيان دارى ، شيطان و لشكريان اويند ؛ پس هر گاه شيطان پيش تو آيد و گويد : پسرت مرد ! بگو : همانا زنده‌ها براى مردن آفريده شده‌اند و اينك پارهء تن من به بهشت درآمد ، به راستى كه اين امر شاد ، و مسرورم مىگرداند . و هر گاه نزد تو آيد و گويد : مالت از دست رفت ، بگو : سپاس خداى را كه خودش داد و خودش گرفت و [ با گرفتن آن مال و منال ] مرا از زكات معاف ساخت و [ ديگر ] زكاتى بر من واجب نيست . و هر گاه [ شيطان ] نزد تو آيد و گويد : مردم بر تو ستم مىكنند و تو بر آنان ستم روا نمىدارى . بگو : همانا روز قيامت از كسانى كه بر مردم ستم مىنمايند بازخواست شود و « بر نيكوكاران هيچ راهى [ براى بازخواست و عقاب ] نيست » . [1] و چون نزدت آيد و گويد : چقدر احسان و بخشش مىكنى ! [ با اين تعريف و تمجيد ] قصد دارد تو را گرفتار خودپسندى و خود بزرگ بينى سازد و تو در پاسخ او بگو : بدكارى من از نكوكاريم بيشتر است . و چون نزد تو آيد و گويد : چه بسيار نماز مىخوانى ! در پاسخ او بگو : غفلت من از نمازم بيشتر است . و چون تو را گويد : چقدر به مردم بخشش مىكنى ! بگو : آنچه مىستانم از آنچه مىدهم بيشتر است . و هر گاه به تو گويد : چه بسيار بر تو ستم مىنمايند ! بگو : آنان كه مورد ستم من قرار گرفته‌اند زيادترند . هر وقت تو را گويد : چقدر اهل كار و عمل هستى ! بگو : عصيان و سرپيچىام طولانى بوده است . و هر گاه نزدت آيد

[1] سورهء توبه ( 9 ) ، آيهء 91 .

41