نام کتاب : تحف العقول عن آل الرسول ( ص ) ( فارسي ) نویسنده : ابن شعبة الحراني جلد : 1 صفحه : 399
سخن امام حسن عليه السّلام در بارهء استطاعت حسن بصرى به امام حسن عليه السّلام اين نامه را نوشت : امّا بعد ؛ همانا شما گروه بنى هاشم كشتىهاى روان در دل موجهاى هراس انگيز دريا و نشانههاى تابان نامدار يا همچون كشتى نوح عليه السّلام هستيد كه مؤمنان در آن نشستند و مسلمانان در آن نجات يافتند . اى فرزند پيامبر خدا صلَّى الله عليه و آله ! علَّت نگارش اين نامه و تقديم به حضورت اين است كه ما در معناى قدر اختلاف داريم و در موضع « استطاعت » حيرانيم . ما را از عقيدهء خود و پدرانت در اين خصوص آگاه ساز ؛ زيرا سرچشمه دانش شما ، دانش خداست و شما حجّت و گواه بر مردم هستيد و خدا حجّت و گواه بر شماست . فرزندانى هستيد كه پى در پى از يك ديگر تولَّد يافتيد و خداوند بسيار شنوا و داناست . امام حسن عليه السّلام در پاسخ او چنين فرمود : « * ( بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ ) * . نامهء شما به دستم رسيد و اگر آنچه از سرگردانى خود و سرگردانى كسانى كه پيش از تو درگذشتند نمىبود من تو را از آن آگاه نمىكردم . امّا بعد ، هر كه به قدر - چه نيك و چه بد - ايمان ندارد و معتقد نيست كه خداوند آن را مىداند به طور قطع او كافر است . و هر كه گناهان را به خدا نسبت دهد به طور قطع فاجر است . به راستى ، خدا به زور اطاعت نشود و به نافرمانى مغلوب نگردد . خدا مردم را به حال خود رها نساخته و از سيطرهء خويش خارج ننموده ، بلكه اوست مالك آنچه به آنها ارزانى داشته و قادر بر هر چه آنان را به انجام آن قدرت بخشيده ، بلكه به ايشان امر كرده طبق اختيار خودشان آن را بپذيرند و ايشان را نهى كرده تا از گناهان طبق اختيار خودشان دورى نمايند ؛ پس اگر سر به فرمان الهى نهند مانعى نباشد و اگر به گناه گرايش پيدا كنند و خدا خواهد كه بر ايشان منّت گذارد و مانعى بين آنان و گناه ايجاد نمايد ، مىتواند چنين كند ولى اگر چنين نكند ، او نيست كه آنان را با جبر و زور به گناه واداشته باشد و او نيست كه آنان را بدون تمايل خودشان به آن مجبور كرده باشد ؛ بلكه بر آنان منّت نهاده كه اهل بصيرت و معرفت ساخته و بر حذر داشته و امر و نهى فرموده است . سرشت آنان را همچون فرشتگان قرار نداده كه مجبور به طاعت باشند و بر آنچه از آن نهيشان كرده اجبار در اين كار نگذاشته . حجّت رسا از آن خداست كه اگر خواهد همه را هدايت نمايد . * ( وَالسَّلامُ عَلى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدى ) * .
399
نام کتاب : تحف العقول عن آل الرسول ( ص ) ( فارسي ) نویسنده : ابن شعبة الحراني جلد : 1 صفحه : 399