پاسخ امام حسن عليه السّلام به سؤالاتى كه از ايشان شده بود ( اين روايت طولانى بود و ما بر حسب نياز مقدارى از آن را نقل مىكنيم ) معاويه مردى را به طور ناشناس نزد أمير المؤمنين عليه السّلام فرستاد تا سؤالاتى را كه امپراطور روم از او پرسيده بود از على عليه السّلام بپرسد . چون آن مرد به كوفه وارد شد با أمير المؤمنين عليه السّلام صحبت كرد ، حضرت او را ناشناس تشخيص داد و به بازجويى او پرداخت و او به حقيقت امر اعتراف كرد . أمير المؤمنين عليه السّلام فرمود : خداوند پسر هند چگرخواره را بكشد كه چقدر خود را در گمراهى انداخته و يارانش را گمراه ساخته است . كنيزى را آزاد كرد كه بهتر بود او را به همسرى مىگرفت . [ يعنى كنيزى را آزاد كرد و درست نمىدانست چگونه با او ازدواج نمايد ] . خداوند ميان من و اين امّت حكم نمايد ، اينان ارتباط خويشاوندى را با من قطع كردند و مقام و منزلت بزرگ مرا كوچك شمردند و روزگارم را بر باد دادند . آنگاه فرمود : حسن و حسين و محمّد را نزدم بياوريد ، آنان را حاضر ساختند . حضرت على عليه السّلام فرمود : اى برادر شامى ! اين دو [ حسن و حسين ] پسران پيامبر صلَّى الله عليه و آله هستند و اين [ محمّد ] پسر من است ، اينك از هر كدام خواهى سؤال كن . مرد شامى گفت : از اين ، يعنى از امام حسن عليه السّلام ، مىپرسم .
سپس شروع به طرح سؤالات خود كرد : فاصله ميان حقّ و باطل چقدر است ؟ ميان آسمان و زمين چقدر ؟ ميان مشرق و مغرب چقدر ؟ اين لكَّهء ماتى كه در ماه ديده مىشود چيست ؟ رنگين كمان چيست ؟ كهكشان چيست ؟
نخستين چيزى كه بر روى زمين برآمد چيست ؟ نخستين چيزى كه روى آن به جنبش درآمد چيست ؟ آن چشمه اى كه ارواح مؤمنان و مشركان در آن مأوى گزينند كدام است ؟ مادينه [ خنثى ] چيست ؟ و آن ده چيز كه يكى از ديگرى سختترند ، كدامند ؟
امام حسن عليه السّلام فرمود : اى برادر شامى ! فاصله ميان حقّ و باطل ، چهار انگشت است ؛ آنچه به چشم خود بينى حقّ است و با گوش خود بيهوده و باطل بسيار شنوى . فاصله بين آسمان و زمين به اندازهء رسيدن دعاى ستمديده و دامنهء ديد اوست و هر كه جز اين گويد تكذيبش كن . فاصله بين مشرق و مغرب يك روز پيوسته از حركت خورشيد است ؛ به خورشيد نگاه كن هنگامى كه برآيد و هم به آن بنگر هنگامى كه غروب نمايد

395