و تو مىدانى كه مردم همراه پادشاهان و حاكمان ، پيروان دنيا هستند و اين دنيا هدف آنهاست مگر كسى كه خداوندش از اين خطر [ دنياطلبى و دنياپرستى ] نگه داشته باشد و اين يكى از آن چهار كس است .
دومى : مردى است چيزى از رسول خدا صلَّى الله عليه و آله شنيده ، امّا غلط دريافته و درستش را به خاطر نسپرده و آگاهانه دروغ نگفته است ، آن سخن در دست اوست ، و آن را به كار مىبندد و همه جا مىگويد كه اين سخن را از خود پيامبر صلَّى الله عليه و آله شنيده‌ام . و اگر مردم مىدانستند كه او غلط دريافته [ و برداشت نموده ] از او نمىپذيرفتند و اگر خودش هم به اشتباهش پى مىبرد آن را ترك مىكرد و به كار نمىبست . اين هم دومى .
سومى : مردى است كه از رسول خدا صلَّى الله عليه و آله چيزى شنيده كه بدان فرمان داده ، سپس از آن نهى كرده است ، بىآن كه او از آن نهى آگاه شده باشد ، يا شنيده است كه از كارى نهى فرموده ، سپس به آن فرمان داده است ، بىآن كه او از آن فرمان مطَّلع شده باشد ؛ بنا بر اين ، او منسوخ را شنيده ولى ناسخ را نشنيده است . اگر مردم پى مىبردند كه آن منسوخ است آن را ترك مىكردند و خود او نيز آن را ترك مىگفت . اين هم وصف سومى .
و چهارمى : فردى است كه بر خدا و پيامبرش دروغ نمىبندد و از بيم خدا و بزرگداشت رسول خدا صلَّى الله عليه و آله ، دروغ را دشمن مىدارد و نيز دستخوش خطا و اشتباه نگرديده و آن را كه به خاطر سپرده همان است كه شنيده بلكه هر چه نشنيده به درستى به خاطر سپرده و آن گونه كه شنيده بازگو كرده : نه در آن افزوده و نه از آن كاسته است ؛ ناسخ را به خاطر سپرده و به كار مىبندد و منسوخ را به خاطر سپرده و ترك كرده است ؛ زيرا امر رسول خدا صلَّى الله عليه و آله همانند قرآن ، ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه دارد .
پيامبر صلَّى الله عليه و آله فرمانى صادر مىكرد كه مانند قرآن دو جنبه داشت : كلام عامّ و كلام خاصّ و به درستى كه خداوند عزّ و جلّ فرموده است : « آنچه را پيامبر به شما داد بگيريد و از آنچه شما را بازداشت باز ايستيد » [ سورهء حشر ( 59 ) ، آيهء 7 ] . و كسى بود كه گفتهء او را مىشنيد و نمىفهميد و نمىدانست مقصود خدا و پيامبرش از آن چيست ، ولى به همان صورت آن را حفظ مىكرد بىآن كه به معنى آن معرفتى پيدا كرده باشد و چنان نبود كه همهء اصحاب پيامبر صلَّى الله عليه و آله از ايشان چيزى پرسيده و فهم آن سخن را خواسته باشند ؛ تا آنجا كه ، بعضى دلشان مىخواست كه عربى باديه نشين يا تازه واردى يا ذمّى بيايد و از پيامبر چيزى بپرسد تا آنها گوش بدان فرا دهند و پاسخ را بفهمند .

327