و مردم را از [ رنج و گزند ] خود آسوده سازد ، از هر كه دورى گزيند به خاطر دشمن داشتن [ كارهاى بد ] آن كس است و پاك نگهداشتن خويش است ، به هر كه نزديك شود ، از روى نرمخويى و مهرورزى است ؛ نه فاصله گرفتنش از مردم از روى تكبّر است و نه نزديكشدنش به آنها از روى فريبكارى و دلربائى است ؛ بلكه به نيكوكاران پيش از خود اقتدا نمايد و اسوهء نيكوكاران پس از خود باشد .
سخنرانى أمير المؤمنين على عليه السّلام در بيان ايمان و كفر و ريشه‌ها و شاخه‌هاى آن دو همانا خدا همه چيز را آغاز كرد و از آنها هر چه را خواست براى خود برگزيد و از بين آنها آنچه را دوست داشت ويژهء خود ساخت كه از جمله آنها كه دوست مىداشت پسنديدن ايمان بود و ايمان را از نام خودش مشتق ساخت و آن را به هر كه از آفريدگانش دوست داشت بخشيد ، سپس آن را بيان كرد و راههايش را براى كسى كه مىخواهد به آن درآيد هموار ساخت و اركان آن را در برابر بيگانگان استوار داشت و آن را مايهء عزّت قرار داد براى كسى كه آن را دوست بدارد و پناهگاه براى كسى كه به آن داخل شود و وسيلهء هدايت براى كسى كه به آن اقتدا نمايد و آرايش براى كسى كه به آن آراسته شود و دين براى هر كس كه آن را آيين خود سازد و حفاظ براى كسى كه پناه جويد و ريسمان براى كسى كه چنگ در آن زند و برهان براى كسى كه به آن سخن گويد و شرافت براى كسى كه آن را بشناسد و حكمت براى كسى كه آن را بر زبان آورد و روشنايى براى كسى كه از آن روشنى خواهد و حجّت براى كسى كه آن را دليل خود سازد و پيروزى براى كسى كه به آن احتجاج نمايد و دانش براى كسى كه آن را بياموزد و حديث براى كسى كه آن را روايت كند و حكم براى كسى كه طبق آن قضاوت نمايد و بردبارى براى كسى كه حادثه اى برايش رخ دهد و عقل ناب براى كسى كه تدبيرى كند و فهم براى كسى كه فكرى نمايد و يقين براى كسى كه عاقلانه گام بردارد و بينايى براى كسى كه تصميمى گيرد و نشانه براى كسى كه در پى نشانه باشد و عبرت براى كسى كه پند پذيرد و رهايى براى كسى كه به آن بگرود و دوستى الهى براى كسى كه شايسته آن گردد و وسيلهء نزديكى براى كسى كه جلو آيد و پشتوانه براى كسى كه توكَّل كند و آسايش براى كسى كه كارش را به خدا واگذارد و آبرو براى كسى كه نيكى نمايد و خير براى كسى كه به امور خيريّه شتابد و سپر براى كس كه شكيبايى ورزد . لباس براى كسى كه پارسايى پيشه نمايد و پاكسازى براى كسى كه ره يافته باشد و امنيّت براى كسى كه اسلام اختيار كرده باشد و نيز ايمان را جان راستگويانش ساخت ؛ پس ايمان ريشهء حقّ است و ريشهء حقّ راهش رستگارى

271