اى مردم ! هيچ كس به زبر دستى خود نتواند ذرّه اى [ بر روزى خويش ] بيفزايد و در اثر نابخردى خويش نيز نتواند ذره اى از آن بكاهد ؛ پس هر كس به اين نكته پى برد و به كار بندد در سوديابى از آسوده ترين مردم است و هر كس آن را وانهد از همه مردم زيانمندتر است . چه بسا شخصى كه به او نعمت ارزانى شده به وسيله همان نعمتها غافلگير شود [ و خدا را به فراموشى بسپارد ] و چه بسا گرفتارى ، در نظر مردم ، كه در اثر همين گرفتارىها ، خدايش توفيق خودسازى دهد [ تا از اجر بيشترى برخوردار گردد ] پس اى شنونده ! از مستى خود به هوش آى و از خواب غفلت بيدار شو و از شتابت بكاه و در بارهء آنچه از جانب خداوند متعال به تو رسيده ، نيك بينديش ! سخنانى كه نه در آنها خلافى است و نه از آنها گريزى و نه گزيرى . ديگر ناز و تفاخر مكن و از خود خواهى دست بردار و خود را آماده ساز و به ياد قبر خويش باش كه آنجا گذرگاه و آخرين منزل تو خواهد بود . آنسان كه دهى ، دريافت كنى و آن گونه كه بكارى ، درو نمايى و هر چه كنى همان با تو كنند و هر چه امروز پيشاپيش بفرستى ، فردا ناگزير بر آن درآيى ؛ پس بايد فكر تو از اندرزهاى داده شده بهره مند گردد و آنچه را شنيدى و وعده داده شدى ، حفظ نمايى و آويزه گوش خود سازى . به هر حال ؛ بر سر دو راهى قرار گرفته اى : يا بايد فرمانبردار خدا باشى و آنچه را شنيدى با جان و دل انجام دهى ، يا به آنچه اطلاع يافتى ، حجّت خدا بر تو تمام شده است [ و روز قيامت هيچ بهانه اى نخواهى داشت ] . [ پس اى شنونده ! ] پرهيز ، پرهيز ! كوشش ، كوشش ! زيرا كسى « تو را چون خداوند آگاه ، آگاه نمىسازد » [ سورهء فاطر ( 35 ) ، آيهء 14 ] .
همانا يكى از حكمهاى قطعى و تغيير ناپذير خداوند در قرآن حكيم كه انجام دادن آن خدا را خشنود سازد و ترك آن او را خشمگين نمايد و ملاك پاداش و كيفر مىباشد ، اين است كه انسان هر چند خوش ظاهر و خوشگفتار و فاضلتر باشد ، آنگاه كه از دنيا بيرون رود و خدا را ديدار كند در حالى كه يكى از اين گناهان در او باشد و از آن توبه نكرده باشد ، مؤمن به شمار نمىآيد ! و آن گناهان عبارتند از : در عبادتى كه خداوند بر او واجب كرده ، كسى را شريك خدا گرداند [ يعنى ريا در واجبات نمايد ] ، براى فرو نشاندن خشم خود ، خويشتن را به هلاكت افكند ، كارى را تعهّد نمايد ولى خلاف انجام دهد ، نيازهاى خود را با بدعتگذارى در دين ، به دست مردم برآورده سازد ، خوش دارد كه مردم به كار نيكى كه انجام نداده ، تمجيدش نمايند ، با مردم دورويى نمايد يا دو زبانى ، زورگويى و قدرت نمايى .

259