و خواه آنها كه با سرمايهء خود از اين سو به آن سو سفر مىنمايند يا با هنر دست خود در پى كسب و سودند ؛ زيرا اين افراد سرچشمهء منافع و درآمد جامعه مىباشند و فراهم آورندهء سودها در كشورند ؛ از بيابان ، دريا ، دشت ، كوهسار و جايى كه مردمان در آنجا گرد نيايند و در رفتن به آنجا جرأت ننمايند ؛ مانند كشورهاى بيگانه و دشمن تو كه در سايهء توجّه خداوند داراى صنايعى شده‌اند ؛ بنا بر اين به بازرگانان احترام گذار و راههايشان را ايمن ساز و حقوقشان را محفوظ دار كه آنان مردمى آرام و مسالمت جوىاند كه نه از فتنه گريهايشان هراسى است و نه از توطئه و آشوبشان حذرى . آرزوى آنان اين است كه امنيّت برقرار باشد و سلطان پايدار . پس به كار آنان نظارت كن ، خواه در اقامتگاه تو باشند و خواه در شهرهاى ديگر تو . ولى با اين همه بدان كه بسيارى از بازرگانان سخت تنگنظر و زشت آزند و احتكار مىكنند و به ميل خود براى كالاها قيمت مىگذارند و اين سودجويى و گرانفروشى ، مايهء زيانمندى عموم مردم و عيب و ننگ براى زمامداران است ؛ پس از انبار كردن كالاها جلوگيرى كن كه پيامبر خدا صلَّى الله عليه و آله از آن منع فرموده بود . و بايد خريد و فروش به آسانى صورت گيرد با ترازويى درست و قيمتى عادلانه كه به هيچ يك از دو طرف ، فروشنده و خريدار ، اجحاف نشود . پس هر كس بعد از نهى تو باز هم دست به احتكار زد ، وى را بازداشت كن و كيفرش ده ولى هرگز كيفر و مجازات را نبايد از حدّ و مقرّرات درگذرانيد ؛ زيرا پيامبر صلَّى الله عليه و آله با محتكر چنين برخورد كرد . آنگاه ، خدا را ! خدا را ! در بارهء طبقهء فرودستان ، آنان كه راه چاره ندانند و از بيچارگان ، بينوايان ، نيازمندان ، رنجبران و زمينگيرشدگانند ؛ زيرا در اين طبقه ، مردمى هستند كه با كمترين نوايى قناعت كنند و حيا مانع است كه دست نياز جلوى ديگران دراز نمايند . خداوند حقّى براى اين طبقه اختصاص داده و از تو خواسته است كه آن را پاس دارى ؛ پس ، از حقوق آنان پاسدارى كن و سهمى از غلات املاك خالصهء اسلام را ، در هر شهرى ، به آنان اختصاص ده ؛ زيرا براى دورترين آنان همان سهمى است كه براى نزديكترين ايشان است . آنچه بر عهدهء تو نهاده‌اند ، رعايت حقّ ايشان است . مبادا توجه به امور ديگر ، از پرداختن به آنان بازت دارد ، زيرا اين بهانه كه كارهاى كوچك و جزئى را به سبب پرداختن به كارهاى مهم و سترگ ، از دست دادى ، عذرى موجّه به شمار نمىآيد و از تو پذيرفته نمىشود ؛ پس همّت خود را از رسيدگى به نيازهايشان دريغ مدار و خودخواهانه از آنان روى برمگردان و براى خدا فروتنى كن تا خدا مقامت را بلند گرداند و با ناتوانان فروتنى در پيش گير و به آنان بنما كه در اين كار به آنها نيازمندى و كارهاى كسانى را كه ، به تو دسترسى ندارند و در ديده‌ها خوارند و مورد تحقير دولتمردانند ، خود دلجويانه مورد رسيدگى قرار ده و بر آنان كسى را كه مورد اعتماد توست و از پروا پيشگان و فروتنان به شمار مىآيد ، برگمار تا به كارهايشان رسيدگى نمايد و نيازهايشان را به تو گزارش دهد .

233