و در بيان قول حق جل شانه : * ( وَأَمَّا ثَمُودُ فَهَدَيْناهُمْ فَاسْتَحَبُّوا الْعَمى عَلَى الْهُدى ) * [1] يعنى و اما قوم ثمود پس هدايتشان نموديم و بعد از هدايت كورى را بر قبول هدايت ترجيح دادند ، آن حضرت فرمود : ترجيح دادند در حالى كه ميدانستند . و شخصى از معنى آيه : و هديناه النجدين [2] پرسيد ، آن حضرت فرمود نجد خير و نجد شر ، يعنى نموديم آدمى را راه خوبى و راه بدى [3] و فرمود هر چه خداوند حائل علم آن گرديده از بندگان ، پس تكليف آن برداشته شده از ايشان و ايضا فرمود كه : حقتعالى حجة گرفته بر مردم به آنچه داده بايشان و شناسانيده ايشان را و الله اعلم . [4]

[1] سوره فصلت آيه 16
[2] سوره بلد آيه 9
[3] مترجم گويد ، نجد در اصل لغت زمين مرتفع است ؛ و بعد استعاره شد از براى راه ؛ به جهت آنكه جاده بر روى زمين نمايان است چون مكان مرتفع يا آنكه طول جاده در نظر سالك رو بصعود مينمايد در زمين هموار ؛ و جناب امير عليه السلام نجد را در اين آيه تفسير به راه و ديگران نجدين را به دو پستان مادر تفسير كرده‌اند . و اللَّه و رسوله و خليفة رسوله اعلم ،
[4] شيخ مفيد رحمة اللَّه فرمود : كه شيخ ابو جعفر ابن بابويه فطرت را ذكر كرده ولى معناى آن را بيان نفرموده ، و حديثى در توجيه آن آورده ولى فائده آن را ذكر نفرموده و معنى در قول آن حضرت كه فرمود ، فطر اللَّه الخلق يعنى آغاز پيدايش و آفرينش فرموده ، و فطرت معنى آن آفريدن است چنان كه خداى متعال فرمود * ( الْحَمْدُ لِلَّه فاطِرِ السَّماواتِ وَالأَرْضِ ) * ( سوره ملائكه آيه 1 ) اراده كرده به آن خالق سموات و ارض را على الابتداء و الاستقبال ، و نيز در قول خداى تعالى است ، * ( فِطْرَتَ اللَّه الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها ) * ( سوره روم آيه 30 ) يعنى خلقة اللَّه التى خلق الناس ، و او معنى قول امام صادق عليه السلام است كه فرمود ، خداوند مردم را بر خلق توحيد آفريده يعنى عموم مردم را خداوند براى توحيد آفريده و براى اينكه او را واحد بدانند و مراد اين نيست كه خداوند از آنها توحيد را طلبيده و اگر چنين باشد بايد همه مردم موحد باشند ولى ما مىبينيم كه در وجود ما مخلوقين كسانى يافت ميشوند كه خدا را واحد نميدانند و او را بتوحيد عبادت نميكنند و اين خود دليل است بر اينكه خداوند توحيد را در خلق خود نيافريده بلكه آنها را خلق كرده است تا توحيد را كسب كنند و بدست آورند و شاهد گفتار ما قول حقتعالى است : * ( وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ) * ( سوره ذاريات آيه 56 ) پس خداوند بيان فرمود كه بندگان را خلق كرده تا آنكه او را عبادت كنند و ستايش نمايند . و بتحقيق كه از پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله روايتى وارد شده كه عامه و خاصه آن را بقبول تلقى كرده‌اند فرمود : كل مولود يولد فهو على الفطرة و انما ابواه يهودانه و ينصرانه . يعنى هر فرزندى كه از مادر متولد شود بر فطرت توحيد است و جز اين نيست كه پدر و مادرش او را يهودى و نصرانى ميگردانند ، و اين نيز مبين صحت گفتار ما است كه پيش از اين ذكر نموديم ؛ از اينكه خداوند خلايق را آفريد تا او را عبادت كنند و آنها را ايجاد فرمود : كه توحيد او گويند و او را يگانه دانند و جز اين نيست كه گمراهان از پيش خودشان و از پيش كسانى كه آنها را گمراه كرده‌اند از جن و انس به غير از حقتعالى آمده‌اند ، يعنى خود آنها گمراهى را برگزيدند نه آنكه خداوند قضا فرموده بود بر ايشان ضلالت را . و آنچه را كه آورده شيخ ابو جعفر در بيان خلق كردن خداوند خلق را و هدايت و راهنمائى آنان را به راه راست . چنان است كه ذكر فرموده است و تحقيقا در اين موضوع مصاب است و راه نيكى را پيموده و آنچه را كه عدل اقتضا مىكند و عقل بر آن دلالت مينمايد فرموده است و اين خلاف مذهب مجبره است كه گفتار خدا را رد ميكنند ، و در اقوال خود با دلايل عقلى مخالفند . مفيد ( ترجمه از مصحح است )

34