شخص بى دينى ، دليل بى دينى و انحراف شاگرد نمىشود چه گفته‌اند " الحكمة ضالة المؤمن ياخذها حيث وجدها " حكمت گمشده مؤمن است هر جا كه آن را بيابد فرا مىگيرد .
ه‌ - يكى از انتقاداتى كه مخالفين بدان تكيه كرده اند قول به بدا است به توهم اينكه تجويز بدا نسبت به خدا مستلزم تجويز خطا نسبت به ساحت قدس الهى است .
دفاع - قول به بدا نه تنها مستند به هشام است بلكه از عقايد شيعه اثنا عشريه و به گمان عامه [1] از امتيازات آنان است . و تجويز بدا مستلزم تجويز خطا بر خدا نيست .
چگونه ممكن است شيعه كه خطا را نسبت به پيغمبران و پيشوايان دين خود روا نمىدارند نسبت به خدا روا دارند . و اشتباه مخالفين از اينجا سر چشمه گرفته كه گمان كرده اند بدا به معنى ظهور بعد الخفا ( آشكار شدن چيزى براى خدا بعد از نهان بودن آن ) مىباشد و اين معنى علاوه بر اينكه مستلزم تجويز خطا است ، مستلزم جهل و نادانى نيز مىباشد و خداى تعالى منزه از نادانى و خطا است . و شيعه بداى به اين معنى را به خدا نسبت نمىدهد . بلكه بدائى را كه شيعه به خدا نسبت مىدهد ، به معنى اظهار بعد الاخفاء ( آشكار ساختن بعد از پنهان كردن ) است . مثلا يكى از موارد بدا آنست كه خدا به چيزى امر كند و قبل از وقوعش در وقتش نهى فرمايد چنان كه در داستان ذبح اسماعيل خدا ابراهيم را مأمور به ذبح وى فرمود و قبل از وقوع ذبح ، او را از آن

[1] سر اينكه گفتيم به گمان عامه از امتيازات شيعه است اين است كه در حقيقت از خصايص شيعه نيست بلكه اهل سنت هم با عدم توجه قائل به بدا هستند زيرا در روايات ايشان بيشتر از روايات شيعه مطالبى ديده مىشود كه دلالت بر بدا دارد مثل روايت نفرين پيغمبر بر يهودى و خبر دادن از مرگش سپس آشكار شدن خلاف آن بواسطه صدقه و همچنين خبر دادن عيسى از مرگ عروس و ظهور خلاف آن به صدقه و روايات داله بر اينكه صدقه و دعا موجب تغيير قضا مىشوند . فخر رازى سنى متعصب در آيه مباركه ( يمحو الله ما يشاء ويثبت وعنده ام الكتاب ) معانيى ذكر كرده كه به خوبى بدا را اثبات مىكند . سيد مرتضى در شافى مىفرمايد " اما بدايى كه شيعه بدان معتقد است بعينه همان نسخى است كه معتزله قائلند فقط اختلاف در تعبير و لفظ است " و سرش اين است كه معتزله نسخ را عبارت از رفع اعيان آيات منزله مىدانند به خلاف شيعه كه نسخ را عبارت از رفع احكام آيات يا پايان يافتن زمان و مدت حكم مىدانند .

81