حدوث وقدم قرآن اختلاف كردند . " اشاعره " قائل بقدم كلام خدا وقرآن شده و اضافه بر علم واراده كلام را نيز از صفات قائمه بذات حق قرار داده اند واز آن بكلام نفسى تعبير كرده اند . ولى " معتزله " و " اماميه " قائل بحدوث كلام خدا وقرآن شده وكلام نفسى را ابطال كرده اند . وما در كتاب كلام ، نظريه‌هاى مختلفى را كه از طرف دانشمندان راجع بكلام خدا اظهار شده بيان كرده ايم وانتقادات كلام نفسى وادله طرفداران ومخالفان را مشروحا ذكر نموده ايم .
" هشام بن الحكم " مانند تمام اماميه قائل بحدوث كلام خدا وقرآن ميباشد . فقط امتيازى كه با ديگران دارد اين است كه از وى حكايت شده كه ميگويد : قرآن نه خالق است نه مخلوق وتوصيف قرآن بخالقيت ومخلوقيت جايز نيست ، چه قرآن خود صفت است ، وصفت توصيف نمىشود . وچنانچه از استدلال " هشام " صرف نظر كنيم ظاهر اين است كه " هشام بن الحكم " اين فكر را از بيان معصوم اتخاذ نموده ، واز اينكه صدوق هم رواياتى در اين زمينه از معصوم نقل كرده معلوم ميشود كه وى هم با اين عقيده همراه وبآن روايات اعتماد دارد ، اينك بعضى از آن روايات را ملاحظه فرمائيد :
1 - " حسين بن خالد " [1] : بامام هشتم ( ع ) عرض كردم فرزند پيغمبر ، خبر ده مرا از قرآن كه آيا خالق است يا مخلوق ؟
امام : نه خالق است نه مخلوق لكن كلام خداى عز وجل ميباشد .
2 - " سليمان بن جعفر جعفرى " : بموسى بن جعفر ( ع ) عرض كردم فرزند پيغمبر راجع بقرآن چه ميفرمائى ؟ نزد ما در قرآن اختلاف است . گروهى گويند :
قرآن مخلوق است وگروهى گويند : قرآن مخلوق نيست .
امام : اما من آنچه را كه ايشان گويند نميگويم ، لكن من ميگويم قرآن كلام خداست .

[1] " حسين بن خالد صيرفى " : " شيخ طوسى " در رجالش وى را از اصحاب " امام هشتم " ( ع ) شمرده مرحوم " مامقانى " مىگويد از محدثين جليل القدر ومحيط باخبار و احكام شريعت مطهره ومورد عنايت ائمه هدى عليهم سلام الله بود واكثر رواياتش مورد قبول وعمل اصحاب است .

50