عرب و اختلاف شديد ميان مردم و پراكندگى در دين و دگرگونى در احوال آنان بگونه‌اى كه انسان از به جان هم افتادن مردم و تكه پاره كردن يكديگر هر صبح و شام آرزوى مرگ كند " [1] اين روايت بيانگر آن است كه مرض طاعون قبل از ترس شديدى است كه احتمالا همان جنگ عمومى است . اما اگر مطمئن باشيم كه شخص راوى عبارت هاى حديث را پس و پيش بيان نكرده باز هم با توجه به متن حديث و ابهامى كه در اين حوادث وجود دارد مشكل مىتوان گفت كه حوادث مذكور به شكل زنجيره‌اى و پى در پى اتفاق خواهد افتاد .
آرى ، مىتوان گفت كه بر اساس اين حديث دوره اى سخت و طاقت فرسا براى عربها و عموم مردم بوجود خواهد آمد كه اين سخن در ابعاد گوناگون سياسى ، اقتصادى و امنيتى جلوه گر خواهد شد و چه بسا بيان اين شرائط اعلان پيدايش سال قحطى است كه در روايت بعدى امام صادق آن را بيان فرموده است :
" البته پيش روى قائم سالى خواهد بود كه مردم گرسنگى كشند و ترس و وحشت شديد از كشتار ، آنان را فرا گيرد " [2] روايت بعدى روشن مىكند كه اين شرائط دشوار و فضاى جنگى ادامه مىيابد تا صيحه آسمانى در ماه مبارك رمضان و نزديك ظهور حضرت به گوش برسد .
از امام باقر ( عليه السلام ) نقل شده كه فرمود : " اهل شرق و غرب با يكديگر اختلاف كنند . آرى و اهل قبله نيز و مردم بر اثر ترس و وحشت ، با مشكلات فراوانى روبرو شوند و به همان حال به سر برند تا آنگاه كه منادى از آسمان ندا دهد . پس هرگاه چنين شد كوچ كنيد كوچ " [3]

[1] كمال الدين صدوق ص 434 .
[2] بحار : 52 / 229 .
[3] بحار : 52 / 235 .

198