مىشود . در بارهء اين سخن امام كه فرمود : « نطفه را زياد و فرزند را زيبا مىكند » تأمل كن كه در آن دو خاصيت براى كاسنى ذكر شده و اين دو خاصيت حاصل نمىشود مگر پس از تعديل رحم و پاكى آن و پس از تقويت قلب و اعصاب و پس از آن كه بدن قوت بگيرد ؛ گويا كه امام همهء اين منافع را با گفتن آن جمله در نظر داشته است .
تا اينجا به اين مقدار اندك از گفته هاى امام صادق عليه السّلام در بارهء خواص و منافع ميوه ها و سبزيها اكتفا مىكنيم اين نمونه ها نشانگر سرشارى علم او و گستردگى شناخت او از علم طب است . اگر مىخواستيم تمام آنچه را كه از گفته هاى امام دست يافته‌ايم در اينجا بيان كنيم ، اين مختصر گنجايش آن را نداشت تا چه رسد به سخنانى كه ما در كتابها آنها را نديده‌ايم .
از اين گذشته يك فرد محقق وقتى به كتاب خوردنيها و آشاميدنيها ( اطعمه و اشربه ) در فقه اهل بيت مراجعه كند و در آن دقت به عمل آورد و در آداب خوردن و آشاميدن چه پيش از آنها و چه بعد از آنها و چه همزمان با آنها و نيز در سخنانى كه در بيان وقت آنها و تفصيلاتى كه در باره گوشتها و حبوبات و ميوه ها و شيرها و روغنها و غير آنها وارد شده ، دقت كند ، علم فراوانى خواهد يافت و به بحثهاى با ارزشى در طب و بهداشت خواهد رسيد و اعتراف خواهد كرد كه امام صادق عليه السّلام پيشواى متخصصان علم ابدان علاوه بر علم شرايع و اديان است و مطمئن مىشود كه آن حضرت مسئوليت سنگينى را بر عهده

136