پيامبر از امام صادق ( عليه السلام ) براى ما نقل شده است كه فرموده : جبر و تفويض باطل است و امر بين امرين درست است ، معناى اين جمله چيست ؟
امام فرمود :
هر كه گمان كند اعمال ما را خداوند انجام داده و آنگاه ما را به سبب آن عذاب مىكند قائل به جبر شده ، و هر كه گمان كند خداوند اختيار موجودات و روزى آنان را به حجج خود واگذار كرده است ، قائل به تفويض شده ، و هر كه قائل به جبر باشد كافر بوده ، و هر كه قائل به تفويض باشد مشرك است .
گفتم : اى پسر پيامبر امر بين امرين چه معنائى دارد ؟ فرمود :
آزادى انسان نسبت به انجام آنچه بدان امر شده ، و ترك آنچه مورد نهى قرار گرفته است .
گفتم : آيا در اين مورد خواست و اراده خداوند نيز مطرح است ؟ فرمود :
خواست و اراده خداوند در آنچه طاعت به حساب مىآيد ، همان امر الهى به آن و خشنودى از آن و يارى بر آن مىباشد ، و خواست و اراده خداوند در گناهان همان نهى از آن و غضب به سبب انجام آن و عقاب بر انجام آن مىباشد .
گفتم : آيا خداوند در مورد آن حكمى نيز دارد ؟ فرمود :
آرى ، هر كارى از خوبى و بدى كه بندگان انجام مىدهند خداوند در مورد آن حكم دارد .

367