( 2 ) كلام آن حضرت در كليات توحيد ستايش خداى را سزاست كه حمد و ستايش را به بندگانش الهام فرمود ، و شناسائى ربوبيتش را سرشت ايشان ساخت ، بوسيله خلقش بر وجود خود رهنمون گشت ، و به حادث بودن مخلوقش بر ازلى بودن خود ، و به همانند داشتن آنها بر بى ماندى خود دلالت نمود ، آيات خود را گواه قدرتش گرفت ، ذاتش از پذيرش صفات امتناع دارد ( زيرا تمام صفات كمال عين ذات او است ) ، و ديدگان از ديدنش و اوهام از احاطه او درمانده اند .
وجودش سرآغازى نداشته و بقايش پايانى ندارد ، ابزار درك او را فرا نگيرد ، وپرده ها او را نپوشاند ، پرده ميان او و مخلوقش همان مخلوقاتش مىباشند ، زيرا آنچه لايق به ذات مخلوق است نسبت به او ممتنع است ، و آنچه نسبت به وى ممتنع است مخلوق سزاوار آنست ، و نيز به جهت فرق ميان سازنده و ساخته شده ، و پروردگار و پرورده شده ، و محدود كننده و محدود شده .
يكتاست نه به معنى واحد بودن عددى ( يعنى مركب نيست ) ، آفريننده است نه به معنى جنبش اعضاء ( چنان كه هر سازنده اى با اعضاء خود كار انجام مىدهد ) ، بيناست بدون ابزار ، شنواست بدون آلت ، حاضر است بدون تماس جسمى ، بر كنار است نه به معنى دورى مسافت ، باطن است نه به معناى در زير

327