و اجبار و در شرائطى كه بحث و گفتگو فائده اى نداشت انجام گرفته بود ، اما در صورتى كه امام قيام مى كرد ، معاويه مى توانست امام را پيمان شكن قلمداد كند ، با اينكه خود معاويه آن را نقض كرده و محترم نشمرده بود ، اما در هر حال معاهده صلح دستاويز معاويه در برابر قيام احتمالى آن حضرت بود .
ضمن آنكه هم چنان كه دانستيم جامعه زمان آن حضرت ، به سلامت و عافيت خو كرده بود ، و آن را به جنگ ترجيح مى داد .
مبارزات آن حضرت در زمان معاويه موانعى كه برشمرديم باعث سكوت آن حضرت در برابر خودكامگيهاى معاويه نمى شد ، بلكه تا آنجا كه در توان داشت در برابر حكومت أو به مبارزه بر مى خاست .
يكى از مهمترين مسائلى كه مطرح گرديد مخالفت با ولايتعهدى يزيد بود ، معاويه بدنبال فعاليتهايش براى بيعت گرفتن براى يزيد ، سفرى به مدينه كرد تا از بزرگان آن شهر بيعت گيرد ، أو در برابر امام و عبد الله بن عباس سخنانى ايراد كرد و كوشش نمود ولايتعهدى يزيد را مطرح نمايد ، امام در پاسخ ضمن سخنان خود فرمود :
" . . . آنچه درباره كمالات يزيد و لياقت وى براى اداره امور امت

14