ندارد ، هر كه آيه اى از قرآن را خوانده آن را نزد من بياورد ، هرگاه كسى آيه اى را مى آورد و شاهدى بر آن اقامه مى كرد آن آيه را مى نوشت و اگر شاهدى نداشت آن را نمى نوشت ، آنگاه گفتند : از قرآن آيات بسيارى گم شده است ، بلكه دروغ مى گويند ، سوگند به خدا بلكه آن نزد اهلش جمع شده وحفظ گرديده است .
آنگاه عمر به قضات و واليان امرش دستور داد : فكر كنيد و عقايدتان را بيان داريد كه حق چيست ، أو و بعضى از واليان امرش در مشكل بزرگى افتادند و پدرم آنان را از مشكل خارج ساخت ، تا به آن بر آنها احتجاج جويد ، اما گاه قضات نزد خليفهء خود مى آمدند در حالى كه در يك امر مشترك احكام متعددى را بيان مى نمودند ، اما همه را امضا مى كرد ، چرا كه خداوند به أو حكمت و روش قضاوت نداده بود .
و هر گروه از مخالفين ما از مسلمانان گمان مى كنند كه جايگاه خلافت و علم در غير ماست ، از خداوند بر كسانى كه بما ظلم كرده و حق ما را انكار كرده ، و مردم را بر ما مسلط نموده ، و براى مردم راهى را بر عليه ما گشودند كه بوسيلهء تو بدان احتجاج و دليل آورده شود ، و خداوند ما را كافى بوده و بهترين سرپرست است .
مردم بر سه دسته اند : مؤمنى كه حق ما را مى شناسد و تسليم ما بوده ، و از ما پيروى مى كند ، أو نجات يافته و دوستدار ماست و از امر خداوند تبعيت مى كند ، و دشمن ما كه از ما بيزارى جسته و ما را لعن

295