شما را در كنار خانه خود جاى داده است و اين فضيلت را براى شما از ميان ساير فرزندان اسماعيل اختصاص داده است ، هان اى قوم قريش ! زوار خانه خدا با شور عجيبى به سوى شما روى مى آورند . آنان مهمانان خدايند ، پذيرايى آنان به عهده شما است ، در ميان آنان افراد تهيدست فراوانند كه از راه دور ره مىسپرند ، سوگند به صاحب اين خانه اگر قدرت و توانايى داشتم كه از تمام مهمانان خانهء خدا به تنهايى پذيرايى كنم از شما تقاضاى كمك نمى كردم ولى فعلا آنچه در قدرت من هست و از راه حلال كسب كرده ام در اين راه به مصرف مى رسانم . شما نيز كمكم كنيد ولى شما را قسم مى دهم به احترام اين خانه مبادا كسى مالى را بذل كند كه آن را از راه ستم و ظلم به دست آورده باشد يا در بذل و بخشش آن گرفتار ريا يا اكراه و اجبار گردد و اگر كسى در مساعدت و بذل مال رضايت خاطر نداشته باشد ، از انفاق و احسان خوددارى كند " . ( 1 ) زمامدارى و رياست ، هاشم از هر جهت به سود مكيان بود و در بهبود وضع زندگى مردم تأثير شايانى داشت ، در سالهاى قحطى ، كرم و جوانمردى او مانع آن بود كه مردم ، رنج قحطى را احساس كنند يكى ديگر از خدمات او كه موجب رفاه مالى مكيان شد ، قراردادى بود كه او با امير " غسان " بست و اين اقدام او باعث شد كه برادرش " عبد شمس " نيز با برادرانش مطلب ونوفل با امير " يمن " وپادشاه " ايران " معاهده اى ببندند تا كالاهاى بازرگانى دو طرف با آزادى تمام و اطمينان خاطر به كشور همديگر صادر شود . اين معاهده مشكلات فراوانى را حل نمود و بازارهاى متعددى را در مكه به وجود آورد كه تا طلوع اسلام هم ادامه داشت . علاوه بر اقدامات گذشته او نخستين فردى بود كه مسافرت مردم قريش را در تابستان به شام ، و در زمستان به يمن پى ريزى نمود . و اين شيوه تا مدتى بعد از ظهور اسلام ادامه داشت كه در قرآن به عنوان " رحلة الشتاء والصيف " نام برده شده است . ( 2 ) او در اثناى سفر وفات يافت .

1 . سيره حلبى ، ج 1 ، ص 6 - روض الأنف ، ج 2 ، ص 65 - تاريخ پيامبر اسلام ، دكتر آيتى ، ص 39 - تاريخ يعقوبى ، ص 311 - سيره النبى ، ج 1 ، ص 147 - شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ، ج 3 ، ص 457 - جمهرة خطب العرب ، ج 1 ، ص 32 . 2 . لايلاف قريش ، ايلافهم رحلة الشتاء والصيف فليعبدوارب هذا البيت الذى أطعمهم من جوع وآمنهم من خوف ( سوره قريش ، آيات 1 - 4 ) .

41