موسوعهء اعيان الشيعه ، ترجمه و در اين بخش مورد استفاده و استناد قرار مى دهيم ، تا حدودى بر غنا و ثروت منابع فارسى خود افزوده باشيم ايشان مى فرمايند :
" بسيار شائق بودم كه فرصتى رخ مى داد تا در مورد نقش هر كدام از پيشوايان معصوم ( عليه السلام ) تجزيه و تحليل و بررسى تفصيلى مى داشتم يا حداقل در برانگيختن افكار دانشمندان خطوطى را ترسيم مى نمودم يا برخى از آثار عمومى و خدمات كلى ائمه را در اختيار جويندگان و شيفتگان آن خاندان قرار مى دادم ولى تاكنون چنين فرصتى پيش نيامده است و در اين فرصت كوتاه كه دست داده است تنها مى توان به ترسيم كلى و نشان دادن برخى از نشانه‌هاى عمومى از زندگى ائمه اطهار ( عليه السلام ) پرداخت .
هنگامى به زندگى ائمه خواه به صورت فردى يا به صورت جمعى مى نگريم در آن نگرش كلى و عمومى در بادى امر اختلاف در احوال ، وتباين در رفتار و تناقض در ادوارى كه زندگى كرده اند مشاهده مى گردد .
مثلا امام حسن ( عليه السلام ) با معاويه صلح مى كند در حالى كه امام حسين ( عليه السلام ) با يزيد مىجنگد تا كشته مى شود زندگى امام سجاد ( عليه السلام ) مشحون از دعا و نياز است در صورتى كه زندگى امام باقر ( عليه السلام ) پر از حديث وفقه و آموزشى و تعليم است .
اما بر اساس تجزيهء جزء و جزء كه بنگريم مى توانيم خصلتهاى عمومى و نقش مشتركى را در تمام ائمه پيدا نمائيم كه تمام اين تناقضها و مباينتها از ميان رخت بر مى بندد و مىبينيم هر كدام در جلوه‌هاى مختلفى از يك حقيقت و واقعيت واحد مى گردند و تنها اختلاف در تعبير بر حسب اختلاف ظروف و شرايط زمان و مكان باقى مى ماند . شرايط و ظروفى كه هر كدام از ائمه در آن قرار داشتند و مسائل اسلامى و شيعى كه در آن ظروف ، بر هر كدام از ائمه بالخصوص مطرح بود و بر ديگران مطرح نبود بررسى بر اساس نظريه كلى ، نتايج پربارتر از بررسى جزئى را دارد چون در آن فرض ، روابط اعمال و كردارهاى آنان را در مى يابيم مثلا :
11 . در مقام استشهاد :
ما در زندگى على ابن ابيطالب ( عليه السلام ) مى خوانيم كه اصحاب را در مورد خلافت خويش گرد آورد و از آنان در مورد نصوص امامت خود ، شهادت طلبيد و تعداد كثيرى از آنان در

20