از سفيدى كه متصل به افق و منتشر در عرض افق است هم مىرسد .
و صبح كاذب مىگويند از بابت صفت به حال متعلق موصوف است ، أي :
كاذب من أخبر بالصبح . يعنى اين سفيدى است كه كسى كه اعتماد به اين مىكند و اخبار مىكند كه صبح است كاذب است در اين اخبار .
و آنچه أول مذكور شد آن را فجر ثاني و صبح صادق مىگويند ، ثانى به جهت آن كه بعد از روشنى أول به هم مىرسد ، و صادق به جهت آن كه صادق است كسى كه اخبار مىكند كه صبح است .
و اين روشنى كه عبارت از روشنى متصل به افق حسى مشرق و منتشر در عرض آن است أول وقت فريضه صبح است ، و در اين وقت حرام مىشود اكل و شرب بر كسى كه عازم صوم هست . و وقت نماز ممتد است تا طلوع شمس به اين معنى كه وقت نماز صبح منقضى مىشود به طلوع شمس .
اما اين كه أول وقت نماز حين ظهور سفيدى است كه مذكور شد ، پس محل اتفاق است و كسى از فقهاء در اين اختلاف نكرده است .
و اما انقضاى وقت آن در حق مختار بوده باشد يا مضطر به طلوع شمس پس اين مشهور ما بين فقهاء است ، خواه در حق مختار بوده باشد يا مضطر .
و شيخ طوسى تفصيل داده ما بين مختار و مضطر ، و فرموده اگر چه در حق مضطر وقت ممتد است تا طلوع شمس ، لكن در حق مختار منتهى مىشود به ظهور حمره در جانب مشرق ، چنانچه در مبسوط [1] فرموده . و به اسفار صبح يعنى به كمال روشنى رسيدن ، چنانچه در خلاف [2] فرموده ، و ممكن است ارجاع هر دو به يك چيز .

[1] مبسوط ج 1 / 75 .
[2] خلاف ج 1 / 267 .

170