مصنّف - ره - كه گفت معتزله آن را جايز مىدانند .
اين از يك سو ، از سوى ديگر بعضى از آنان بر نبوت برادران يوسف ( ع ) به آيهء مباركه استدلال كرده‌اند كه مىفرمايد : * ( « وَكَذلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِنْ تَأْوِيلِ الأَحادِيثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَه عَلَيْكَ وَعَلى آلِ يَعْقُوبَ كَما أَتَمَّها عَلى أَبَوَيْكَ مِنْ قَبْلُ إِبْراهِيمَ وَإِسْحاقَ » ) * [1] .
فخر رازى در تفسير اين آيه مىگويد :
در معناى اجتباء ( برگزيدن ) بين مفسران اختلاف نظر است . حسن آن را چنين تفسير كرده كه خداوند تو را به نبوت برگزيد . ديگران گفته‌اند : مراد اعلاى مرتبه و تعظيم رتبه است . . . بدان كه چون آيه را به نبوت تفسير كرديم لازم مىآيد كه حكم كنيم تمام فرزندان يعقوب پيامبر باشند . زيرا آيه مىفرمايد : * ( « وَيُتِمُّ نِعْمَتَه عَلَيْكَ وَعَلى آلِ يَعْقُوبَ » ) * و اين مقتضى حصول تمام نعمت براى آل يعقوب است و چون مراد از تمام نعمت ، نبوّت است ، حصول نبوت براى آل يعقوب و ترك عمل در مورد ديگران لازم مىآيد . پس واجب است كه در حق فرزندان يعقوب معمول به باقى بماند .
به هر حال اشكال بر اين وارد است ، حتى اگر منظور از اجتباء ، برگزيدن براى نبوت باشد - كما اينكه اقرب هم همين است - زيرا عطف « يتم نعمته » بر « يجتبيك » دليل بر اين است كه بين آن دو مغايرت وجود دارد و لذا يوسف ( ع ) را به اجتباء و عموى وى و آل يعقوب را به اتمام نعمت اختصاص داده است . گذشته از اين ، اگر مراد از اتمام نعمت ، نبوّت باشد ، بايستى اتمام آن به لحاظ ثبوت نبوت براى بعضى از آنان باشد و نه براى مطلق آل يعقوب وگرنه خروج اكثر لازم مىآيد كه در زبان عرب نادرست است . پس چگونه با اين آيه ، نبوت برادران يوسف ( ع ) ثابت مىشود ؟ ! اين از يك سو ، از سوى ديگر آنچه كه خصم اشاره كرد و گفت پيش از اين ، پاسخ مصنّف را داده است ، ديديد كه اصلا استحقاق نام پاسخ ندارد و نيز ملاحظه كرديد كه هر آنچه مصنّف - ره - به آنان نسبت داده ، بدون شك حق است و اعتقاد به حسن و قبح

[1] . يوسف / 6 .

539