دلك ، أصل واحد يدل على زوال شئ عن شئ ولا يكون إلا برفق ، يقال : دلكت الشمس : زالت ، ويقال : دلكت ، غابت ، و الدلك ، وقت دلوك الشمس ، و من الباب دلكت الشئ ، و ذلك أنك اذا فعلت ذلك لم تكد يدك تستقر على مكان دون مكان ، ( 1 ) واژه ء " دلك " يك ريشه دارد كه دلالت بر زوال و بر طرف شدن چيزى از چيزى دارد كه به نرمى و مدارا صورت گيرد ، چنان كه گفته مى شود :
" خورشيد زوال پذيرفت " و گفته مى شود : " دلوك كرد " ، يعنى غائب شد . " دلك " به معناى وقت غروب خورشيد است . از همين باب است كه گفته مى شود : " چيزى را دلاكى كردى " ، و آن وقتى است كه آن را چنان حركت دهى كه دستت در مكانى دون مكانى نماند ( در يك جا قرار نگيرد ) .
همچنين " ابن اثير " در " نهايه " مىنويسد :
دلوك الشمس في غير موضع من الحديث ، ويراد به زوالها عن وسط السماء ، وغروبها أيضا . وأصل الدلوك الميل .
" دلوك خورشيد " در جاهاى مختلفى از روايات به كار رفته است و مقصود از آن ، زوال خورشيد از وسط آسمان و همچنين غروب خورشيد است . معناى اصلى دلوك ، ميل ( كج شدن ) است .
" ازهرى " مى گويد : به نظر من دلوك خورشيد ، ميل آن از وسط آسمان در نيمهء روز است ، تا آيه شريفه ، جامع نمازهاى پنجگانه باشد و معناى آيه چنين است - والله اعلم - :

1 . معجم مقاييس اللغه ، ج 2 ، ص 298 .

248