اين دوره از وفات شيخ طوسى تا عصر ابن ادريس حلى ( 598 ه ) ادامه داشت ، پس از شيخ طوسى تا حدود متجاوز از يك قرن ، اجتهاد شيعه متوقف ماند ، ابن ادريس و جماعتى ، دانشمندان اين عصر را مقلَّده ، مىناميدند ، چه آنان همه در فقه از شيخ طوسى پيروى مىكردند و خود در مقام استنباط و به كار بردن قواعد اصولى بر نمىآمدند . [1] علت اين ركود چه بود ؟ آيا علت آن وقوف بر عظمت و نبوغ علمى شيخ يا احساس عجز از استنباط در مقابل استحكام مبانى و ياقوت استنباط شيخ ، تلقى اهانت نسبت به شيخ از استنباط در مقابل استنباط او و غير ذلك بوده است ؟ اين امر به خوبى معلوم نيست و شايد هم همه و يا چند علت از اين علل در اين امر تأثير داشته است . [2] در عين حال در اين دوره نيز كتبى در علم اصول تأليف شد كه مهمترين آنها عبارت است از :
التقريب ، تأليف حمزة بن عبد العزيز ، معروف به سلار ( يا سالار ) در گذشته به سال 448 يا 463 . [3] كتاب المصادر ، تأليف شيخ سديد الدين محمود بن على حمصى رازى ( متوفى در اواخر قرن ششم ) .
كتاب التبيين و التنقيح فى التحسين و التقبيح ، از مؤلف فوق .
قسمت اصولى كتاب غنية النزوع إلى علمى الاصول و الفروع ، تأليف ابو المكارم حمزة بن على بن زهره ، معروف به ابن زهره ( متوفى 585 ) .
شايد بتوان كتاب اخير يعنى غنيه را سر فصل كتب دورهء بعد دانست چه مؤلف در اين كتاب احيانا به مخالفتهايى با شيخ برخاسته است ، مثلا در باب دلالت امر بر فور :
شيخ به دلالت امر بر فور قائل شده است در حالى كه ابن زهره مىگويد : نه بر فور دلالت دارد نه بر تراخى ، و يا در باب دلالت نهى بر فساد : شيخ به دلالت نهى بر فساد قائل شده است و ابن زهره ملازمهء بين حرمت و فساد را نفى مىكند ، و هكذا . [4]

[1] . رسالهء حياة الشيخ الطوسي ، علامهء كبير آقا شيخ آقا بزرگ تهرانى ، ص ح . ( اين رساله در مقدمهء تبيان چاپ نجف به چاپ رسيده است ) ، اوائل معتبر ، محقق حلى به نقل از شيخ انصارى در كتاب رسائل محشى ، 90 .
[2] . المعالم الجديدة ، سيد محمد باقر صدر ، 62 - 67 .
[3] . چه بسا اين كتاب به تأليفات دورهء قبل مناسبتر باشد تا اين دوره .
[4] . المعالم الجديدة ، 74 - 75 .

330