تأليف شده است ، مانند كتاب جوابات المسائل البصريّات ، جوابات المسائل القزوينيّات ، جوابات المسائل الكوفيّات ، جوابات المسائل المصريّات و جوابات المسائل الواسطيّة كه همه را نجاشى از تأليفات صدوق ( ره ) شمرده است . [1] دستهء دوم .
كتبى كه ابتداء براى شخص خاصّى ، يا در پاسخ به درخواست او نوشته شده است ، مانند الرسالة الأولى كه شيخ صدوق آن را در پاسخ به درخواست ابو محمّد فارسى در بارهء شهر رمضان نوشته است . [2] و يا بدون درخواست نوشته شده است ، مانند رسالة إلى ولده تأليف على بن بابويه به فرزندش صدوق ( ره ) . [3] دستهء سوم .
كتبى كه براى جماعتى و يا اهل يك شهرى با درخواست يا بدون درخواست آنها نوشته شده است ، مانند الرسالة الثانية إلى اهل بغداد فى معنى شهر رمضان و جواب مسألة فى الطلاق و ردت اليه من المدائن و جواب مسألة نيشابور . [4] دستهء چهارم .
كتبى كه در پاره اى از مسائل فقهى و يا در بابى از ابواب فقهى نوشته شده است ، مانند الاعتكاف ، الاغسال ، التقيّه ، التيمّم ، جامع الحج و جامع فقه الحج . [5] دستهء پنجم .
كتبى كه در قسمتى از فقه و يا دورهء كامل فقه نوشته شده است . مانند مقنعه و هداية .
در هر حال اين كتب با كتبى كه در دوره هاى بعد تأليف شده است يك فرق عمده دارد ، در اين كتب تنها به مسائلى اقتصار شده كه در نصوص به آنها تعرّض شده است ، ليكن در آنها اقوال مختلف ، احتجاجات ، مخصوصا احتجاجات عقلى وجود ندارد و بطور خلاصه ، كتب فقهى اين دوره صرفا فروعى است كه در روايات وارد شده است با همان مضامين و غالبا با همان تعبيرات ، ليكن با حذف اسناد روايات .
امتياز سوم .
در اين دوره دانشمندان بزرگ و معروفى ، بويژه در علم حديث پديد آمدند ، و با نگاشتن كتب حديثى مهمّى دانشمندان پس از خود را تا ابد رهين منّت خود ساختند كه در اينجا به معرفى برخى از آن بزرگان مىپردازيم :

[1] . مقدمه من لا يحضره الفقيه ، 51 .
[2] همان جا .
[3] . قسمتى از اين كتاب در آخر مقنع آورده شده است .
[4] . مقدمه من لا يحضره الفقيه ، ص 51 ، شماره 46 و 48 و ص 51 شماره 79 .
[5] . همان جا ، شماره 13 ، 14 ، 27 ، 29 ، 34 ، 41 .

130