بلعميان ياد كردم . و در اين همه جاى ترديد نيست ، اما با فزونطلبيهاى اين گروه كه چون انديشهء كارى از آنان باشد - كه البتّه در اين مورد خاص انديشه نيز از ديگرى ، يعنى امير سامانى است - اساس كار را به خود منتسب دارند ، يكباره مخالفم .
چون در تأييد راى و انديشهء خود ، ترديدهاى عالمانهء علامهء درگذشته شادروان محمّد قزوينى را در باب بلعمى و انتساب ترجمهء تاريخنامهء طبرى به او خواندم ، و به گفتارى از شاعر دانشمند ، شادروان بهار ، كه به گونه‌اى احتياط آميز رگه هايى از اين ترديد و دو دلى را ارائه داده بود برخوردم ، از قرينه ها و استنادات تاريخى مدد جستم و داستان رسوايى و گستاخى اين گروه را در نوشته‌اى با عنوان « گفتارى در باب انتحال ، از ترجمهء تاريخنامهء بزرگ طبرى تا ديوان حافظ مينوى » مندرج در نشريهء كتاب شناخت ، زمستان 1363 ، باز نمودم .
با تمهيدى كه در توضيح شيوه هاى تحقيق انتقادى به كار داشتم ، عدم دريافت شادروان بهار از اصلى بديهى و روشن ، كه بلعمى خود گزارندهء متن ترجمهء تاريخنامه نبوده است ، از مرتبت او نمىكاهد . در طول پنجاه و شصت سالى كه از روزگار تحرير مقالهء او و استنباط او مىگذرد بسيار نكته هاى بديع ، روشن گشته است . آن شادروان در آغاز راه بود ، و البته قريحهء ذاتى و ذوق خلَّاق او در سبك شناسى مايهء بسيار روشنگريها گرديد . اما اين همه مانع آن نيست كه اعتبار شيوه هاى نو بر حسب استقراء و آمار و مستندات ، ناديده انگاشته شود .
دستبردهايى كه در جعل و باز سازى نسخه ها به تمام روى داد چون « كاپوسنامهء فراى » و « رباعيّات خيام » و . . . با فراست و دها و هوشيارى دانشمند كم مانند ، شادروان مجتبى مينوى باز نموده شد .
انتحالهايى كه در آثار كم نام و گم نام صورت پذيرفت ، با انتشار و چاپ متنهاى كهن ، و يافته شدن آثار و نوشته هاى پيشينيان در كتابخانه هاى اين سو و آن سوى جهان ، و تدوين فهرستهاى كتابشناسى مقدور گرديد .
و البته بينشهاى اجتماعى از پس تحليل و شكافتن واقعات تاريخى ، در شناخت چهره هايى كه در هاله‌اى از احترام و تجليل پوشيده بود ، باورهاى ساده دلانه را

مقدمه 40