كار مىداشتند . البته اين همه سبب عدم توجّه سامانيان به گويندگان و نويسندگان تازى زبان نبود ، چنان كه يتيمة الدهر ، اثر پر آوازهء ثعالبى ، خاصّه بخش پايانى آن كه به شاعران خراسان و ما وراء النّهر اختصاص يافته ، در بر گيرندهء نامهاى فراوانى است كه به روزگار آنان به تازى شعر گفته‌اند . ثعالبى خود مىگويد : « بخارا در عصر سامانيان آشيان جلال و كعبهء فرمانروايى و مجمع افراد برجستهء زمان بوده است » .
نكته‌اى كه ابو على سينا در سرگذشت خود مىنويسد نشانگر توجّهى است كه به دانش و كتاب مبذول مىشد .
بو على به روزگار نوح بن منصور سامانى از كتابخانهء آنان برخوردارى يافته بوده است . وى مىنويسد :
به سرايى اندر شدم كه خانه هاى بسيار داشت و در هر خانه‌اى صندوقهاى كتاب بر روى هم انباشته بود . يك خانه از آن كتابهاى تازى و شعر ، در ديگرى فقه ، و بدين گونه در هر خانه‌اى كتابهاى هر دانشى .
پس به فهرست كتابهاى اوايل نگريستم و آنچه بدان نياز داشتم خواستم ، و كتابهايى يافتم كه نام آنها به بسيارى از مردم نرسيده بود و من هم پيش از آن نديده بودم و پس از آن هم نديدم .
پس اين كتابها را خواندم و از آنها سودها بردم و اندازهء هر مردى را در دانش وى شناختم . . .
البتّه خوانندهء دانشور عنايت دارد كه « خانه » به معناى « اتاق » به كار رفته است .
ابن حوقل كه ما وراء النّهر را به دوران اميرى منصور بن نوح ديده است ، مىنويسد :
در سراسر مشرق حكومت آل سامان استوارتر و عدّه شان و ساز و برگشان كاملتر و منظَّمتر ، و عطاياشان وافرتر و جيرهء سربازانشان فراوانتر و

مقدمه 34